باب فضل من قام رمضان
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ عُقَيْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي أَبُو سَلَمَةَ، أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ لِرَمَضَانَ “ مَنْ قَامَهُ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ”.
ابو هورەیرە ـ رضى الله عنه ـ دەفەرموێت گوێم لە پیغەمبەر بوو (صلى الله علیه وسلم) فەرمووى هەرکەسێ لە مانگى رەمەزان بە ئیمان و باوەرەوە تەراویح بکات خودا لە گوناحەکانى پێشووى خۆش دەبێ.
صحیح البخاري: 2008
وَعَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدٍ الْقَارِيِّ، أَنَّهُ قَالَ خَرَجْتُ مَعَ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ ـ رضى الله عنه ـ لَيْلَةً فِي رَمَضَانَ، إِلَى الْمَسْجِدِ، فَإِذَا النَّاسُ أَوْزَاعٌ مُتَفَرِّقُونَ يُصَلِّي الرَّجُلُ لِنَفْسِهِ، وَيُصَلِّي الرَّجُلُ فَيُصَلِّي بِصَلاَتِهِ الرَّهْطُ فَقَالَ عُمَرُ إِنِّي أَرَى لَوْ جَمَعْتُ هَؤُلاَءِ عَلَى قَارِئٍ وَاحِدٍ لَكَانَ أَمْثَلَ. ثُمَّ عَزَمَ فَجَمَعَهُمْ عَلَى أُبَىِّ بْنِ كَعْبٍ، ثُمَّ خَرَجْتُ مَعَهُ لَيْلَةً أُخْرَى، وَالنَّاسُ يُصَلُّونَ بِصَلاَةِ قَارِئِهِمْ، قَالَ عُمَرُ نِعْمَ الْبِدْعَةُ هَذِهِ، وَالَّتِي يَنَامُونَ عَنْهَا أَفْضَلُ مِنَ الَّتِي يَقُومُونَ. يُرِيدُ آخِرَ اللَّيْلِ، وَكَانَ النَّاسُ يَقُومُونَ أَوَّلَهُ.
لەگەڵ عومەر (رضی الله عنه) دەرچووم لەشەوێکى رەمەزان بۆ مزگەوت , خەلکمان بینى جیا جیا نۆێژیان دەرکد هەرکەسەو بۆخۆى , بۆیە ئیمام عمر(رضی الله عنه) فەرمووى پێم باشە ئەو خەڵکە یەک کەس بەر نوێژیان بۆبکات , بۆیە هەمووى کۆکردنەوە ابى بن کعب ى بۆکردن بە ئیمام و پێشنوێژى بۆکردن , بۆ شەوى دواتر چوینەوە بۆ مزگەوت خەلکى لەدواى کەسێک نوێژیان دەکرد , بۆیە ئیمام عمر فەرمووى ئەم باشترە بۆیان , وە فەرمووى ئەوانەى دەنوون دواتر نوێژەکانیان دەکەن مەبەست تەراویحە باشترە لەوانەى کە پیش نوستن نوێژەکانى تەراویح دەکەن , ئەمە رەئى ئیمام عمرە.
صحیح البخاري: 2010
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ عُقَيْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، أَخْبَرَنِي عُرْوَةُ، أَنَّ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ أَخْبَرَتْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم خَرَجَ لَيْلَةً مِنْ جَوْفِ اللَّيْلِ، فَصَلَّى فِي الْمَسْجِدِ، وَصَلَّى رِجَالٌ بِصَلاَتِهِ، فَأَصْبَحَ النَّاسُ فَتَحَدَّثُوا، فَاجْتَمَعَ أَكْثَرُ مِنْهُمْ، فَصَلَّوْا مَعَهُ، فَأَصْبَحَ النَّاسُ فَتَحَدَّثُوا، فَكَثُرَ أَهْلُ الْمَسْجِدِ مِنَ اللَّيْلَةِ الثَّالِثَةِ، فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَصَلَّى، فَصَلَّوْا بِصَلاَتِهِ، فَلَمَّا كَانَتِ اللَّيْلَةُ الرَّابِعَةُ عَجَزَ الْمَسْجِدُ عَنْ أَهْلِهِ، حَتَّى خَرَجَ لِصَلاَةِ الصُّبْحِ، فَلَمَّا قَضَى الْفَجْرَ أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ، فَتَشَهَّدَ ثُمَّ قَالَ “ أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّهُ لَمْ يَخْفَ عَلَىَّ مَكَانُكُمْ، وَلَكِنِّي خَشِيتُ أَنْ تُفْتَرَضَ عَلَيْكُمْ فَتَعْجِزُوا عَنْهَا ”. فَتُوُفِّيَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَالأَمْرُ عَلَى ذَلِكَ.
عائیشە دەڵێ پەیامبەر ﷺ لە شەوێكی ڕەمەزاندا چوو بۆ مزگەوت و لەوێ دەستی كرد بە نوێژ كردن خەڵكانێك لە دەوری كۆ بونەوە و نوێژیان لە خزمەتیدا كرد بەیانی خەڵكی باسیان كرد بۆ شەوی دوایی ژمارەیەكی زیاتر بە دەوریدا كۆ بونەوە و بە هەمان شێوە بەیانی باسیان كرد شە شەوی سێهەمدا ژمارەی ئامادەبوانی مزگەوت زۆر بوو پەیامبەر ﷺ چووە ژووری مزگەوتەوە و خەڵكەكەش لە خزمەتیدا نوێژیان كرد كاتێ شەوی چوارەم هات ئەوەندەی خەڵكی هاتبوون مزگەوت نەیدەگرت ئەویش تەشریفی نەبرد هەتا كاتی نوێژی بەیانی ئەنجامدا، ئەوسا ڕوی كردە خەڵكەكە و شایەتمانی هێنا و پاشان فەرمووی من لەم حاڵەی ئێوە ئاگاداربووم بۆیە نەهاتم ترسام فەرز بكرێت لەسەرتان و پاشان نەتوانن ئەنجامی بدەن جا هەتا پەیامبەر ﷺ وەفاتی كرد هەر بەو شێوەیە وەزعەكە مایەوە
صحیح البخاري: 2012
باب فضل لیلة القدر
{إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ () وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ () لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ () تَنَزَّلُ الْمَلاَئِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ () سَلاَمٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ}
( 1 ) ئێمه به‌ڕاستی قورئانمان دابه‌زاندۆته خواره‌وه له شه‌وێکی به‌فه‌ڕو ڕێزداردا.
( 2 ) جا تۆ چووزانی شه‌وی به‌فه‌ڕ کامه‌یه‌و چ خێرو به‌ره‌که‌تێکه.
( 3 ) شه‌وی قه‌دری به‌ڕێز له هه‌زار مانگ ڕێزدارو خێردارتره (واته پاداشتی عیباده‌ت و خواپه‌رستی ئه‌و شه‌وه بێ سنووره).
( 4 ) له‌و شه‌وه‌دا فریشته‌کان که جوبره‌ئیلیشیان له‌گه‌ڵدایه، داده‌به‌زن له‌سه‌ر ڕووخسه‌ت و مۆڵه‌تی په‌روه‌ردگاریان، به‌جۆره‌ها فرمان و کار (به‌تایبه‌ت بۆ سه‌ردانی خواپه‌رستان، بۆ سه‌ردانی مزگه‌وته‌کان، بۆ گوێگرتن له قورئان و… هتد).
( 5 ) ئه‌و شه‌وه ئاسووده‌یی و ئاشتی و هێمنی و ڕه‌حمه‌ت و میهره‌بانیه، هه‌تا کاتی به‌ره‌به‌یان. پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم فه‌رموویه‌تی: (من قام لیلة القدر ایمانا واحتسبا غفر له ما تقدم من زنبه). واته: ئه‌وه‌ی شه‌وی قه‌در به‌خواپه‌رستی و یادی خوا بباته سه‌ر به ئیمان و باوه‌ڕی دامه‌زراوو به‌ته‌مابوونی پاداشت و ڕه‌حمه‌ت، خوای گه‌وره له هه‌موو گوناهانی ڕابردووی خۆش ده‌بێت. (بوخاری و موسلیم) ڕیوایه‌تیان کردووه.
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ رِجَالاً، مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أُرُوا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي الْمَنَامِ فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم “ أَرَى رُؤْيَاكُمْ قَدْ تَوَاطَأَتْ فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ، فَمَنْ كَانَ مُتَحَرِّيَهَا فَلْيَتَحَرَّهَا فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ ”.
عبدالله ی كوڕی عومەر دەڵێ كەسانێك لە هاوەڵانی پەیامبەر ﷺ شەوی قەدریان لە خەوندا بینیوە كە لە حەوت ڕۆژی كۆتاییدایە پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی منیش لەو شێوە خەونەی ئێوەم بینیوە منیش دڵنیام كە لە حەوتی كۆتاییدایە ئەوەی دەگەڕێت بەدوایدا با لەو حەوت شەوەی كۆتاییدا بگەڕێت
صحیح البخاري: 2015
حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ فَضَالَةَ، حَدَّثَنَا هِشَامٌ، عَنْ يَحْيَى، عَنْ أَبِي سَلَمَةَ، قَالَ سَأَلْتُ أَبَا سَعِيدٍ وَكَانَ لِي صَدِيقًا فَقَالَ اعْتَكَفْنَا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم الْعَشْرَ الأَوْسَطَ مِنْ رَمَضَانَ، فَخَرَجَ صَبِيحَةَ عِشْرِينَ، فَخَطَبَنَا وَقَالَ “ إِنِّي أُرِيتُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ، ثُمَّ أُنْسِيتُهَا أَوْ نُسِّيتُهَا، فَالْتَمِسُوهَا فِي الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ فِي الْوَتْرِ، وَإِنِّي رَأَيْتُ أَنِّي أَسْجُدُ فِي مَاءٍ وَطِينٍ، فَمَنْ كَانَ اعْتَكَفَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَلْيَرْجِعْ ”. فَرَجَعْنَا وَمَا نَرَى فِي السَّمَاءِ قَزَعَةً، فَجَاءَتْ سَحَابَةٌ فَمَطَرَتْ حَتَّى سَالَ سَقْفُ الْمَسْجِدِ وَكَانَ مِنْ جَرِيدِ النَّخْلِ، وَأُقِيمَتِ الصَّلاَةُ، فَرَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَسْجُدُ فِي الْمَاءِ وَالطِّينِ، حَتَّى رَأَيْتُ أَثَرَ الطِّينِ فِي جَبْهَتِهِ.
ئەبو سعید خودری دەڵێ لە خزمەت پەیامبەردا ﷺ لە مزگەوت خۆمان هێشتەوە لە دەیەی ناوەڕاستی ڕەمەزاندا لە بەرەبەیانی بیستەمدا هات وتارێكی بۆ داین و فەرمووی من شەوی قەدرم نیشاندرا بەڵام فەرامۆشمكرد یان لە بیرم برایەوە لە دە شەوی كۆتایی و لە تاكەكانیدا بۆی بگەڕێن و هەوڵی تێدا بدەن من لە خەونمدا وەك ئەوەی لە قوڕاودا سوژدە ببەم وابوو با ئەوانەی لەگەڵ پەیامبەردا ﷺ خۆیان هێشتۆتەوە بگەڕێنەوە بۆ ماڵەوە ئێمەش گەڕاینەوە و پەڵە هەورێكمان بە ئاسمانەوە نەدی كەچی هەورێك هات و بارانی لێ باری هەتا بەسەقفی مزگەوتدا كە لە پەلكی دار خورما بوو ئاو هاتە خوارەوە كاتێ كە قامەت كرا بۆ نوێژ بینیم پەیامبەر ﷺ سوژدە دەبات بۆ سەر قوڕا و هەتا ئاسەواری قوڕاوەكەم بینی لە نێوچەوانی پیرۆزیدا
صحیح البخاري: 2016
حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ، حَدَّثَنَا أَيُّوبُ، عَنْ عِكْرِمَةَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ الْتَمِسُوهَا فِي الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي تَاسِعَةٍ تَبْقَى، فِي سَابِعَةٍ تَبْقَى، فِي خَامِسَةٍ تَبْقَى ”.
عبدالله ی كوڕی عباس دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی بەدوای شەوی قەدردا لە دە شەوی كۆتایی ڕەمەزاندا بگەڕێن شەوی قەدر نۆ شەوی بمێنێ حەوت شەوی بمێنێ پێنج شەوی بمێنێ ڕێتان لێی دەكەوێت
صحیح البخاري: 2021
حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ أَبِي يَعْفُورٍ، عَنْ أَبِي الضُّحَى، عَنْ مَسْرُوقٍ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا دَخَلَ الْعَشْرُ شَدَّ مِئْزَرَهُ، وَأَحْيَا لَيْلَهُ، وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ.
عائیشە دەڵێ هەركات پەیامبەر ﷺ بكەوتایەتە دە شەوەكەوە خۆی گورج دەكردەوە و شەو بێداری دەكرد و هاوسەرەكانیشی هەڵدەساند
صحیح البخاري: 2024
باب الأعتکاف
{وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ}.
نزیكیی له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كانتاندا مه‌كه‌ن له كاتێكدا كه ئێوه بڕیاری مانه‌وه‌تان (بۆ خوا په‌رستی) له مزگه‌وته‌كاندا داوه، جا ئه‌وانه‌ی كه باسكران چه‌ند سنوورێكی خوان و مه‌یانبه‌زێنن و نزیكیان مه‌كه‌ون، ئا به‌وشێوه‌یه خوا ئایه‌ت و ڕێنمووییه‌كانی خۆی ڕوون ده‌كاته‌وه بۆ خه‌ڵكی بۆ ئه‌وه‌ی پارێزكاری بكه‌ن.
حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ حَدَّثَنِي ابْنُ وَهْبٍ، عَنْ يُونُسَ، أَنَّ نَافِعًا، أَخْبَرَهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَعْتَكِفُ الْعَشْرَ الأَوَاخِرَ مِنْ رَمَضَانَ.
پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لەدەشەوى کۆتاى مانگى رەمەزان دەمایەوە لەمزگەوت بەنیەتى ئیعتکاف.
صحیح البخاري: 2025
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ عُقَيْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَعْتَكِفُ الْعَشْرَ الأَوَاخِرَ مِنْ رَمَضَانَ حَتَّى تَوَفَّاهُ اللَّهُ، ثُمَّ اعْتَكَفَ أَزْوَاجُهُ مِنْ بَعْدِهِ.
عائیشە هاوسەری پەیامبەر ﷺ دەڵێ پەیامبەر ﷺ هەتا وەفاتی كرد دە شەوی كۆتایی ڕەمەزان لە مزگەوتدا دەمایەوە پاشان هاوسەرەكانی دەمانەوە
صحیح البخاري: 2026
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، أَخْبَرَنِي نَافِعٌ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ عُمَرَ، سَأَلَ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ كُنْتُ نَذَرْتُ فِي الْجَاهِلِيَّةِ أَنْ أَعْتَكِفَ لَيْلَةً فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ، قَالَ “ فَأَوْفِ بِنَذْرِكَ ”.
عبدالله ی كوڕی عومەر دەڵێ عومەر پرسیاری كرد لە پەیامبەر ﷺ كە لە سەردەمی نەزانیدا بڕیاری داوە كە شەوێك لە المسجد الحرام دا بەسەر بەرێت ئەویش فەرمووی وەفا بكە بە نەزرەكەت
صحیح البخاري: 2032
حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ أَخْبَرَنِي عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ صَفِيَّةَ، زَوْجَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أَخْبَرَتْهُ أَنَّهَا جَاءَتْ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تَزُورُهُ فِي اعْتِكَافِهِ فِي الْمَسْجِدِ، فِي الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ، فَتَحَدَّثَتْ عِنْدَهُ سَاعَةً، ثُمَّ قَامَتْ تَنْقَلِبُ، فَقَامَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مَعَهَا يَقْلِبُهَا، حَتَّى إِذَا بَلَغَتْ باب الْمَسْجِدِ عِنْدَ باب أُمِّ سَلَمَةَ مَرَّ رَجُلاَنِ مِنَ الأَنْصَارِ، فَسَلَّمَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ لَهُمَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ” عَلَى رِسْلِكُمَا إِنَّمَا هِيَ صَفِيَّةُ بِنْتُ حُيَىٍّ ”. فَقَالاَ سُبْحَانَ اللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ. وَكَبُرَ عَلَيْهِمَا. فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ” إِنَّ الشَّيْطَانَ يَبْلُغُ مِنَ الإِنْسَانِ مَبْلَغَ الدَّمِ، وَإِنِّي خَشِيتُ أَنْ يَقْذِفَ فِي قُلُوبِكُمَا شَيْئًا ”.
صفیة هاوسەری پەیامبەر ﷺ لە شەوانی مانەوەی پەیامبەردا ﷺ لە مزگەوتدا هات بۆ سەردانی و مایەوەیەك دانیش لەلای و قسەی بۆ كرد پاشان هەستا و بەڕێی خۆیدا گەڕایەوە پەیامبەریش ﷺ لەگەڵیدا هەستا و بەڕێی كرد هەتا گەیشتە دەرگای مزگەوت لای دەرگای دایكی سەلەمە لەو كاتەدا دەكەس لە پشتیوانان تێپەڕین سڵاویان كرد لە پەیامبەر ﷺ پەیامبەریش ﷺ فەرمووی پێیان كەمێ بوەستن ئەوە صفیةی كچی حیی بوو ئەوانیش وتیان پاكی و بێگەری بۆ خوا ئەی پەیامبەری خوا ﷺ زۆر لایان گەورە و گران بوو بەڵام پەیامبەر ﷺ فەرمووی شەیتان وەك خوێن دەگەڕێت و من ترسام شتێك لە دڵتاندا دروست بكات
صحیح البخاري: 2035
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ، حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ، عَنْ أَبِي حَصِينٍ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَعْتَكِفُ فِي كُلِّ رَمَضَانَ عَشْرَةَ أَيَّامٍ، فَلَمَّا كَانَ الْعَامُ الَّذِي قُبِضَ فِيهِ اعْتَكَفَ عِشْرِينَ يَوْمًا.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەر ﷺ لە هەر ڕەمەزانێكدا دە شەو لە مزگەوتدا دەمایەوە بەڵام ئەو ساڵەی كە تیایدا وەفاتی كرد بیست شەو لە مزگەوتدا مایەوە
صحیح البخاري: 2044
