باب وجوب الحج وفضله
{وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حَجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ}.
{بۆ خودا هەیە بەسەر ئادەمی یەوە حەج كردنی ئەو ماڵە هەر كەسێك كە توانای گەیشتنی هەبێت بۆی وە هەر كەس باوەڕی نەبێ ئەوە بە ڕاستی خوا بێ نیازە لە هەموو جیهانیان}
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ يَسَارٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ كَانَ الْفَضْلُ رَدِيفَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَجَاءَتِ امْرَأَةٌ مِنْ خَثْعَمَ، فَجَعَلَ الْفَضْلُ يَنْظُرُ إِلَيْهَا وَتَنْظُرُ إِلَيْهِ، وَجَعَلَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَصْرِفُ وَجْهَ الْفَضْلِ إِلَى الشِّقِّ الآخَرِ فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ فَرِيضَةَ اللَّهِ عَلَى عِبَادِهِ فِي الْحَجِّ أَدْرَكَتْ أَبِي شَيْخًا كَبِيرًا، لاَ يَثْبُتُ عَلَى الرَّاحِلَةِ، أَفَأَحُجُّ عَنْهُ قَالَ “ نَعَمْ ”. وَذَلِكَ فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ.
عبدالله ی كوڕی عباس دەڵێ فضل لە پاشكۆی پەیامبەرەوە ﷺ سواری وڵاخێك بوو بوو ئافرەتێكی خشعمی هاتە خزمەت پەیامبەر ﷺ فضل سەیری ئافرەتەكەی دەكرد و ئەمیش سەیری فضلی دەكرد، پەیامبەر ﷺ ڕوی فضلی وەرگێڕا بەلاكەی تردا ئافرەتەكە وتی ئەی پەیامبەری خوا ﷺ حەج كە فەرزی خوایە لەسەر بەندەكانی لەسەر باوكیشم فەرز بووە زۆر پیرە و خۆی بەسەر وڵاخەوە ناگرێ ئایا من حەجی بۆ بكەم فەرمووی بەڵێ ئەمەش لە حەجی ماڵئاواییدا بوو
صحیح البخاري: 1513
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عِيسَى، حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ، عَنْ يُونُسَ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، أَنَّ سَالِمَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ، أَخْبَرَهُ أَنَّ ابْنَ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَرْكَبُ رَاحِلَتَهُ بِذِي الْحُلَيْفَةِ ثُمَّ يُهِلُّ حَتَّى تَسْتَوِيَ بِهِ قَائِمَةً.
كوڕی عومەر دەڵێ پەیامبەرم ﷺ بینی بە سواری وڵاخەكەیەوە لە ذو الحلیفە نیەتی هێنا و دەستی كرد بە وتنی لبیك الله لبیك
صحیح البخاري: 1514
وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي بَكْرٍ، حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ، حَدَّثَنَا عَزْرَةُ بْنُ ثَابِتٍ، عَنْ ثُمَامَةَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَنَسٍ، قَالَ حَجَّ أَنَسٌ عَلَى رَحْلٍ، وَلَمْ يَكُنْ شَحِيحًا، وَحَدَّثَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَجَّ عَلَى رَحْلٍ وَكَانَتْ زَامِلَتَهُ.
ئەنەس دەڵێ پەیامبەر ﷺ بە سواری وشترێك حەجی كرد كە شت و مەكەكانیشی پێ هەڵگرتبوو
صحیح البخاري: 1517
حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ الْمُبَارَكِ، حَدَّثَنَا خَالِدٌ، أَخْبَرَنَا حَبِيبُ بْنُ أَبِي عَمْرَةَ، عَنْ عَائِشَةَ بِنْتِ طَلْحَةَ، عَنْ عَائِشَةَ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ ـ رضى الله عنها ـ أَنَّهَا قَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ، نَرَى الْجِهَادَ أَفْضَلَ الْعَمَلِ، أَفَلاَ نُجَاهِدُ قَالَ “ لاَ، لَكِنَّ أَفْضَلَ الْجِهَادِ حَجٌّ مَبْرُورٌ ”.
عائیشەی دایكی ئیمانداران دەڵێ وتم ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئێمە وادەبینین كە جیهاد باشترین كردارە ئایا جیهاد نەكەین فەرمووی نەخێر بەڵكو باشترین جیهاد بۆ ئێوە حەجێكی وەرگیراوە
صحیح البخاري: 1520
حَدَّثَنَا آدَمُ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، حَدَّثَنَا سَيَّارٌ أَبُو الْحَكَمِ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا حَازِمٍ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ “ مَنْ حَجَّ لِلَّهِ فَلَمْ يَرْفُثْ وَلَمْ يَفْسُقْ رَجَعَ كَيَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ ”.
ئەبو هریرە دەڵێ گوێم لە پەیامبەر ﷺ بوو دەیفەرموو هەركەس حەج بۆ خوا بكات و لە خێزانی نزیك نەبێتەوە و تاوان و قسەی پڕوپوچ نەكات وەك ئەو ڕۆژەی لێدێتەوە كە لەدایك بووە
صحیح البخاري: 1521
حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ، حَدَّثَنَا ابْنُ طَاوُسٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ إِنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم وَقَّتَ لأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ، وَلأَهْلِ الشَّأْمِ الْجُحْفَةَ، وَلأَهْلِ نَجْدٍ قَرْنَ الْمَنَازِلِ، وَلأَهْلِ الْيَمَنِ يَلَمْلَمَ، هُنَّ لَهُنَّ وَلِمَنْ أَتَى عَلَيْهِنَّ مِنْ غَيْرِهِنَّ، مِمَّنْ أَرَادَ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ، وَمَنْ كَانَ دُونَ ذَلِكَ فَمِنْ حَيْثُ أَنْشَأَ، حَتَّى أَهْلُ مَكَّةَ مِنْ مَكَّةَ.
كوڕی عباس دەڵێ پەیامبەر ﷺ ذو الحلیفەی دانا بۆ ئیحڕام بەستنی خەڵكی مەدینە بۆ خەڵكی شامیش جوحفە بۆ خەڵكی نەجد قرن المنازل بۆ خەڵكی یەمەن یلملم ئەم شوێنانە بۆ ئەوانە و ئەو خەڵكەش كە بە نیازی حەج و عومڕە بەسەر ئەم شوێنانەدا دێن هەركەس لەمە نزیكتر بوو هەر لە شوێنی خۆی ئیحڕام دەبەستێ تەنانەت خەڵكی مەككە لە ناو مەككەدا
صحیح البخاري: 1524
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ نَافِعٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنَاخَ بِالْبَطْحَاءِ بِذِي الْحُلَيْفَةِ فَصَلَّى بِهَا. وَكَانَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ يَفْعَلُ ذَلِكَ.
كوڕی عومەر – ڕەزای خوایان لێ بێ – دەڵێ پەیامبەر ﷺ لە ذوالحلیفە باری خست و نوێژی كرد. عبدالله ی كوڕی عومەریش – ڕەزای خوایان لێ بێ – هەروای دەكرد
صحیح البخاري: 1532
حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْمُنْذِرِ، حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ عِيَاضٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، عَنْ نَافِعٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَخْرُجُ مِنْ طَرِيقِ الشَّجَرَةِ، وَيَدْخُلُ مِنْ طَرِيقِ الْمُعَرَّسِ، وَأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا خَرَجَ إِلَى مَكَّةَ يُصَلِّي فِي مَسْجِدِ الشَّجَرَةِ، وَإِذَا رَجَعَ صَلَّى بِذِي الْحُلَيْفَةِ بِبَطْنِ الْوَادِي، وَبَاتَ حَتَّى يُصْبِحَ.
عبدالله ی كوڕی عومەر دەڵێ پەیامبەر ﷺ لە مەدینە دەچووە دەرەوە لە ڕێگای الشجرە و لە ڕێگەی معرسەوە دەهاتەوە جا پەیامبەر ﷺ ئەگەر بچوایە بۆ مەككە لە مزگەوتی الشجرە نوێژی دەكرد لە گەڕانەوەیشدا لە ذوالحلیفە لە ناو شیوەكەدا لەوێش دەمایەوە تا بەیانی
صحیح البخاري: 1533
حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ، حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ، وَبِشْرُ بْنُ بَكْرٍ التِّنِّيسِيُّ، قَالاَ حَدَّثَنَا الأَوْزَاعِيُّ، قَالَ حَدَّثَنِي يَحْيَى، قَالَ حَدَّثَنِي عِكْرِمَةُ، أَنَّهُ سَمِعَ ابْنَ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ يَقُولُ إِنَّهُ سَمِعَ عُمَرَ ـ رضى الله عنه ـ يَقُولُ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم بِوَادِي الْعَقِيقِ يَقُولُ “ أَتَانِي اللَّيْلَةَ آتٍ مِنْ رَبِّي فَقَالَ صَلِّ فِي هَذَا الْوَادِي الْمُبَارَكِ وَقُلْ عُمْرَةً فِي حَجَّةٍ ”.
عومەر دەڵێ گوێم لە پەیامبەر ﷺ بوو دەیفەرموو ئەمشەو نێردراوێك لە لایەن خواوە هاتەلام وتی لەم دۆڵە پیرۆزەدا نوێژ بكە و بڵێ ئیحڕامم بەست بە عومرە و حەج
صحیح البخاري: 1534
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي بَكْرٍ، حَدَّثَنَا فُضَيْلُ بْنُ سُلَيْمَانَ، حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ، قَالَ حَدَّثَنِي سَالِمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ أَبِيهِ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ رُئِيَ وَهُوَ فِي مُعَرَّسٍ بِذِي الْحُلَيْفَةِ بِبَطْنِ الْوَادِي قِيلَ لَهُ إِنَّكَ بِبَطْحَاءَ مُبَارَكَةٍ. وَقَدْ أَنَاخَ بِنَا سَالِمٌ، يَتَوَخَّى بِالْمُنَاخِ الَّذِي كَانَ عَبْدُ اللَّهِ يُنِيخُ، يَتَحَرَّى مُعَرَّسَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَهُوَ أَسْفَلُ مِنَ الْمَسْجِدِ الَّذِي بِبَطْنِ الْوَادِي، بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ الطَّرِيقِ وَسَطٌ مِنْ ذَلِكَ.
كوڕی عومەر دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی پەیامبەر ﷺ لە معرس بوو لە ذو الحلیفة لە خەودا پێی وترا تۆ لە شوێنێكی بەردەڵانی پیرۆزدای
صحیح البخاري: 1535
قَالَ أَبُو عَاصِمٍ أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ، أَخْبَرَنِي عَطَاءٌ، أَنَّ صَفْوَانَ بْنَ يَعْلَى، أَخْبَرَهُ أَنَّ يَعْلَى قَالَ لِعُمَرَ ـ رضى الله عنه ـ أَرِنِي النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم حِينَ يُوحَى إِلَيْهِ قَالَ فَبَيْنَمَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِالْجِعْرَانَةِ، وَمَعَهُ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ، جَاءَهُ رَجُلٌ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَيْفَ تَرَى فِي رَجُلٍ أَحْرَمَ بِعُمْرَةٍ، وَهْوَ مُتَضَمِّخٌ بِطِيبٍ فَسَكَتَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم سَاعَةً فَجَاءَهُ الْوَحْىُ، فَأَشَارَ عُمَرُ ـ رضى الله عنه ـ إِلَى يَعْلَى، فَجَاءَ يَعْلَى، وَعَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ثَوْبٌ قَدْ أُظِلَّ بِهِ فَأَدْخَلَ رَأْسَهُ، فَإِذَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مُحْمَرُّ الْوَجْهِ، وَهُوَ يَغِطُّ ثُمَّ سُرِّيَ عَنْهُ فَقَالَ ” أَيْنَ الَّذِي سَأَلَ عَنِ الْعُمْرَةِ ” فَأُتِيَ بِرَجُلٍ فَقَالَ ” اغْسِلِ الطِّيبَ الَّذِي بِكَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ، وَانْزِعْ عَنْكَ الْجُبَّةَ، وَاصْنَعْ فِي عُمْرَتِكَ كَمَا تَصْنَعُ فِي حَجَّتِكَ ”. قُلْتُ لِعَطَاءٍ أَرَادَ الإِنْقَاءَ حِينَ أَمَرَهُ أَنْ يَغْسِلَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ قَالَ نَعَمْ.
یعلی كوڕی ئومەیە دەڵێ بە عومەرم وت پەیامبەرم ﷺ پیشانبدە كاتێ وەحی بۆ دێ جا كاتێ پەیامبەر ﷺ لەگەڵ كۆمەڵێك لە هاوەڵانیدا لە جعرانة بوو پیاوێك هاتە خزمەتی و وتی ڕات چۆنە بەرامبەر بە پیاوێك كە ئیحڕامی بە عەمرە بەستووە و خۆی بۆنخۆش كردووە پەیامبەر ﷺ ماوەیەك بێدەنگ بوو پاشان وەحی بۆ هات عومەر ئاماژەی بۆ یعلی كرد و هات پەردەیەكیان دابوو بەسەر پەیامبەردا ﷺ یعلی سەری كرد بە ژێریدا یعلی دەڵێ بینیم پەیامبەر ﷺ دەموچاوی سورهەڵگەڕابوو پرخەپڕخی دەهات پاشان ئاسایی بووە وە فەرمووی كوا ئەو كەسەی پرسیاری عەمرەی كرد پیاوەكەیان هێنا فەرمووی ئەو بۆنەی پێتەوەیە سێ جار بیشۆ ئەو جبەیەش لەبەرتایە دایكەنە پاشان لە حەجەكەتدا چی دەكەی لە عەمرەكەشتدا وابكە
صحیح البخاري: 1536
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْقَاسِمِ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَتْ كُنْتُ أُطَيِّبُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لإِحْرَامِهِ حِينَ يُحْرِمُ، وَلِحِلِّهِ قَبْلَ أَنْ يَطُوفَ بِالْبَيْتِ.
عائیشەی هاوسەری پەیامبەر ﷺ دەڵێ خۆم پەیامبەرم ﷺ بۆنخۆش دەكرد بۆ ئیحڕام بەستن وە لەكاتی ئیحڕام شكاندنیشدا پێش ئەوەی تەوافی كەعبە بكات
صحیح البخاري: 1539
حَدَّثَنَا أَصْبَغُ، أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ، عَنْ يُونُسَ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سَالِمٍ، عَنْ أَبِيهِ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُهِلُّ مُلَبِّدًا.
كوڕی عومەر دەڵێ پەیامبەر ﷺ سرێژ و هەنگوینی لە قژی سەری خۆی هەڵ ئەسوو تاوەكو وەكو لباو یەك بگرێت و هەڵنەوەشێت
صحیح البخاري: 1540
حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ، سَمِعْتُ سَالِمَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ. وَحَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، عَنْ مَالِكٍ، عَنْ مُوسَى بْنِ عُقْبَةَ، عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، أَنَّهُ سَمِعَ أَبَاهُ، يَقُولُ مَا أَهَلَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِلاَّ مِنْ عِنْدِ الْمَسْجِدِ يَعْنِي مَسْجِدَ ذِي الْحُلَيْفَةِ.
سالمی كوڕی عبدالله گوێی لە باوكی بووە دەیووت پەیامبەر ﷺ هەر لە لای مزگەوتەكەوە دەستی بە تەلبیە دەكرد واتە مزگەوتەكەی ذو الحلیفة
صحیح البخاري: 1541
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، حَدَّثَنَا وَهْبُ بْنُ جَرِيرٍ، حَدَّثَنَا أَبِي، عَنْ يُونُسَ الأَيْلِيِّ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ أُسَامَةَ ـ رضى الله عنه ـ كَانَ رِدْفَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم مِنْ عَرَفَةَ إِلَى الْمُزْدَلِفَةِ، ثُمَّ أَرْدَفَ الْفَضْلَ مِنَ الْمُزْدَلِفَةِ إِلَى مِنًى. قَالَ فَكِلاَهُمَا قَالَ لَمْ يَزَلِ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يُلَبِّي، حَتَّى رَمَى جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ.
كوڕی عباس دەڵێ ئوسامە لەدوای پەیامبەرەوە ﷺ سواربوو بوو لە عەڕەفەوە تا موزدەلیفە پاشان فضلی سواركۆد لە موزدەلیفەوە تا مینا كوڕی عباس دەڵێ هەردووكیان وتیان پەیامبەر ﷺ بەردەوام تەلبیەی دەكرد تا شەیتانی ڕەجم كرد
صحیح البخاري: 1543, 1544
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي بَكْرٍ الْمُقَدَّمِيُّ، حَدَّثَنَا فُضَيْلُ بْنُ سُلَيْمَانَ، قَالَ حَدَّثَنِي مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ، قَالَ أَخْبَرَنِي كُرَيْبٌ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ انْطَلَقَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مِنَ الْمَدِينَةِ، بَعْدَ مَا تَرَجَّلَ وَادَّهَنَ وَلَبِسَ إِزَارَهُ وَرِدَاءَهُ، هُوَ وَأَصْحَابُهُ، فَلَمْ يَنْهَ عَنْ شَىْءٍ مِنَ الأَرْدِيَةِ وَالأُزْرِ تُلْبَسُ إِلاَّ الْمُزَعْفَرَةَ الَّتِي تَرْدَعُ عَلَى الْجِلْدِ، فَأَصْبَحَ بِذِي الْحُلَيْفَةِ، رَكِبَ رَاحِلَتَهُ حَتَّى اسْتَوَى عَلَى الْبَيْدَاءِ، أَهَلَّ هُوَ وَأَصْحَابُهُ وَقَلَّدَ بَدَنَتَهُ، وَذَلِكَ لِخَمْسٍ بَقِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ، فَقَدِمَ مَكَّةَ لأَرْبَعِ لَيَالٍ خَلَوْنَ مِنْ ذِي الْحَجَّةِ، فَطَافَ بِالْبَيْتِ وَسَعَى بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَلَمْ يَحِلَّ مِنْ أَجْلِ بُدْنِهِ لأَنَّهُ قَلَّدَهَا، ثُمَّ نَزَلَ بِأَعْلَى مَكَّةَ عِنْدَ الْحَجُونِ، وَهْوَ مُهِلٌّ بِالْحَجِّ، وَلَمْ يَقْرَبِ الْكَعْبَةَ بَعْدَ طَوَافِهِ بِهَا حَتَّى رَجَعَ مِنْ عَرَفَةَ، وَأَمَرَ أَصْحَابَهُ أَنْ يَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ وَبَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، ثُمَّ يُقَصِّرُوا مِنْ رُءُوسِهِمْ ثُمَّ يَحِلُّوا، وَذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ مَعَهُ بَدَنَةٌ قَلَّدَهَا، وَمَنْ كَانَتْ مَعَهُ امْرَأَتُهُ فَهِيَ لَهُ حَلاَلٌ، وَالطِّيبُ وَالثِّيَابُ.
عبدالله ی كوڕی عومەر دەڵێ دوای ئەوەی پەیامبەر ﷺ قژی داهێنا و ڕۆنی لێدا و دوو پۆشتە ماڵی پۆشی ئینجا لەگەڵ هاوەڵانیدا لە مەدینە دەرچوون ڕێگریشی نەكرد لە لەبەركردنی هیچ پۆشتە ماڵێك تەنها ئەوە نەبێت كە هێندە زەعفەرانی پێوە نەبێ پاشماوەكەی بە پێستەوە بمێنێتەوە هەر ئەو ڕۆژە گەشتنە ذو الحلیفە شەو لەوێ مانەوە پاشان سواری وشترەكەی بوو كە گەشتنە سەر كێوی بەیدا خۆی و هاوڕێیانی دەستیان بە تەلبیە وتن كرد وشتری قوربانیەكەی دیاری كرد و ملوانكەی لە مل كرد ئەمەش لە كاتێكدا بوو مانگی ذی القعدة پێنج ڕۆژی مابوو لە ڕۆژی چوارەمی مانگی ذو الحجة گەیشتە مەككە پاشان تەوافی كرد و سەعی نێوان سەفا و مەروەی كرد بەڵام ئیحڕامی نەشكاند چونكە وشتری دیاری هێنابوو لەگەڵ خۆی دوای ئەمانە لەسەروی مەككە لای كێوی حەجون بارگەی خست پەیامبەر ﷺ تەنها بە حەج ئیحڕامی بەستبوو هەتا گەڕانەوەشی بە عەڕەفە دوای ئەو تەوافەی پێشوی نەچو بەدەوری كەعبەدا بەڵام فەرمانی بە هاوەڵانی كرد كە تەواف و هاتوچۆی نێوان سەفا و مەروە بكەن و سەریان بتاشن و ئیحڕام بشكێنن بۆ یەكێك كە وشتری دیاری پێ نەبێت هەركەسیش خێزانی لەگەڵدایە بۆی حەڵاڵ دەبێت هەروەها جل و بۆنی خۆشیش
صحیح البخاري: 1545
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ نَافِعٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ تَلْبِيَةَ، رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلْكَ، لاَ شَرِيكَ لَكَ.
عبدالله ی كوڕی عومەر دەڵێ تەلبیەی پەیامبەر ﷺ بەم شێوەیە بوو لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلْكَ، لاَ شَرِيكَ لَكَ.
صحیح البخاري: 1549
حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ، حَدَّثَنَا أَيُّوبُ، عَنْ أَبِي قِلاَبَةَ، عَنْ أَنَسٍ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ صَلَّى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَنَحْنُ مَعَهُ بِالْمَدِينَةِ الظُّهْرَ أَرْبَعًا، وَالْعَصْرَ بِذِي الْحُلَيْفَةِ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ بَاتَ بِهَا حَتَّى أَصْبَحَ، ثُمَّ رَكِبَ حَتَّى اسْتَوَتْ بِهِ عَلَى الْبَيْدَاءِ، حَمِدَ اللَّهَ وَسَبَّحَ وَكَبَّرَ، ثُمَّ أَهَلَّ بِحَجٍّ وَعُمْرَةٍ، وَأَهَلَّ النَّاسُ بِهِمَا، فَلَمَّا قَدِمْنَا أَمَرَ النَّاسَ فَحَلُّوا، حَتَّى كَانَ يَوْمُ التَّرْوِيَةِ أَهَلُّوا بِالْحَجِّ قَالَ وَنَحَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بَدَنَاتٍ بِيَدِهِ قِيَامًا، وَذَبَحَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِالْمَدِينَةِ كَبْشَيْنِ أَمْلَحَيْنِ. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ قَالَ بَعْضُهُمْ هَذَا عَنْ أَيُّوبَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَنَسٍ.
ئەنەس دەڵێ پەیامبەر ﷺ لە مەدینە ئێمەش لەگەڵی بووین چوار ڕكات نوێژی نیوەڕۆی كرد عەسریشی لە ذو الحلیفة بە دوو ڕكات كرد و هەر لەوێ مایەوە تا بەیانی پاشان سواری وڵاخەكەی بوو كە گەیشتە سەر كێوی بەیداء الحمد الله و سبحان الله و الله أكبر ی كرد و بەدەم تەلبیەوە ئیحڕامی بە حەج و عەمڕە بەست و خەڵكەكەش ئیحڕامیان بە هەردوكیان بەست كاتێ گەیشتینە مەككە فەرمانی كرد خەڵك ئیحرامیان شكاند لە ڕۆژی تەرویە ئیحڕامیان بە حەج بەستەوە پەیامبەر ﷺ بەدەستی خۆی چەند وشترێكی بە پێوە سەربڕی لە مەدینەش پەیامبەر ﷺ دوو بەرانی بازگی سەربڕی
صحیح البخاري: 1551
وَقَالَ أَبُو مَعْمَرٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ، حَدَّثَنَا أَيُّوبُ، عَنْ نَافِعٍ، قَالَ كَانَ ابْنُ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ إِذَا صَلَّى بِالْغَدَاةِ بِذِي الْحُلَيْفَةِ أَمَرَ بِرَاحِلَتِهِ فَرُحِلَتْ ثُمَّ رَكِبَ، فَإِذَا اسْتَوَتْ بِهِ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ قَائِمًا، ثُمَّ يُلَبِّي حَتَّى يَبْلُغَ الْمَحْرَمَ، ثُمَّ يُمْسِكُ حَتَّى إِذَا جَاءَ ذَا طُوًى بَاتَ بِهِ حَتَّى يُصْبِحَ، فَإِذَا صَلَّى الْغَدَاةَ اغْتَسَلَ، وَزَعَمَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَعَلَ ذَلِكَ. تَابَعَهُ إِسْمَاعِيلُ عَنْ أَيُّوبَ فِي الْغَسْلِ.
نافع دەڵێ كوڕی عومەر كە بەیانی لە ذو الحلیفة نوێژی دەكرد فەرمانی دەكرد وڵاخەكەیان بۆ ئامادە دەكرد و سواری دەبوو پاشان ڕووی دەكردە قیبلە و دەستی بە تەلبیە دەكرد تا دەگەیشتە كەعبە ئیتر وازی دەهێنا كە دەگەیشتە ذو طوی تا بەیانی لەوێ دەمایەوە دوای نوێژی بەیانیش خۆی دەشۆرد وە پێی وابوو پەیامبەریش ﷺ هەر وای كردووە
صحیح البخاري: 1553
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى، قَالَ حَدَّثَنِي ابْنُ أَبِي عَدِيٍّ، عَنِ ابْنِ عَوْنٍ، عَنْ مُجَاهِدٍ، قَالَ كُنَّا عِنْدَ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ فَذَكَرُوا الدَّجَّالَ أَنَّهُ قَالَ ” مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ كَافِرٌ ”. فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ لَمْ أَسْمَعْهُ وَلَكِنَّهُ قَالَ ” أَمَّا مُوسَى كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَيْهِ إِذِ انْحَدَرَ فِي الْوَادِي يُلَبِّي ”.
كوڕی عباس دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی دەڵێی چاوم لە موسایە لەم شیوەوە بەرەو خوار دەبووە و تەلبیەی دەكرد
صحیح البخاري: 1555
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يُوسُفَ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ قَيْسِ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ طَارِقِ بْنِ شِهَابٍ، عَنْ أَبِي مُوسَى ـ رضى الله عنه ـ قَالَ بَعَثَنِي النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِلَى قَوْمٍ بِالْيَمَنِ فَجِئْتُ وَهْوَ بِالْبَطْحَاءِ فَقَالَ ” بِمَا أَهْلَلْتَ ”. قُلْتُ أَهْلَلْتُ كَإِهْلاَلِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ” هَلْ مَعَكَ مِنْ هَدْىٍ ”. قُلْتُ لاَ. فَأَمَرَنِي فَطُفْتُ بِالْبَيْتِ وَبِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ ثُمَّ أَمَرَنِي فَأَحْلَلْتُ فَأَتَيْتُ امْرَأَةً مِنْ قَوْمِي فَمَشَطَتْنِي، أَوْ غَسَلَتْ رَأْسِي، فَقَدِمَ عُمَرُ ـ رضى الله عنه ـ فَقَالَ إِنْ نَأْخُذْ بِكِتَابِ اللَّهِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُنَا بِالتَّمَامِ قَالَ اللَّهُ {وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ} وَإِنْ نَأْخُذْ بِسُنَّةِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَإِنَّهُ لَمْ يَحِلَّ حَتَّى نَحَرَ الْهَدْىَ.
ئەبو موسا دەڵێ پەیامبەر ﷺ ناردمی بۆ لای هۆزێك لە یەمەن كە هاتم ئەو لە بطخاء بوو فەرمووی بەچی ئیحڕامت بەستووە وتم پەیامبەر ﷺ بەچی ئیحڕامی بەستووە منیش بەوە فەرمووی وشتری قوربانیت لەگەڵ خۆت هێناوە وتم نەخێر ئیتر فەرمانی پێكردم تەوافی بیت و صفا و مروەم كرد پاشان فەرمانی پێكردم كە ئیحڕام بشكێنم ئیتر ئیحڕامم شكاند هاتم بۆ لای ژنێك لە خزمە محرەمەكانی خۆم سەری بۆ شانە كردم یاخود سەری بۆ شۆردم ئەوە بوو كە عومەر هاتەوە وتی ئەگەر بە گوێرەی قورئان بڕۆین قورئان فەرمانمان پێ دەكات بە تەواوكردنی حەج و عەمرە بۆ خوا ئەوەتا ئەفەرموێت {وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ – حەج و عومرە بۆ خوا تەواوكەن} خۆ ئەگەر بەپێی سونەتی پەیامبەریش ﷺ بڕۆین ئەوە پەیامبەر ﷺ ئیحڕامی نەشكاندووە تاوەكوو وشتری قوربانی سەربڕیووە
صحیح البخاري: 1559
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو بَكْرٍ الْحَنَفِيُّ، حَدَّثَنَا أَفْلَحُ بْنُ حُمَيْدٍ، سَمِعْتُ الْقَاسِمَ بْنَ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي أَشْهُرِ الْحَجِّ، وَلَيَالِي الْحَجِّ وَحُرُمِ الْحَجِّ، فَنَزَلْنَا بِسَرِفَ قَالَتْ فَخَرَجَ إِلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ ” مَنْ لَمْ يَكُنْ مِنْكُمْ مَعَهُ هَدْىٌ فَأَحَبَّ أَنْ يَجْعَلَهَا عُمْرَةً فَلْيَفْعَلْ، وَمَنْ كَانَ مَعَهُ الْهَدْىُ فَلاَ ”. قَالَتْ فَالآخِذُ بِهَا وَالتَّارِكُ لَهَا مِنْ أَصْحَابِهِ قَالَتْ فَأَمَّا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَرِجَالٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَكَانُوا أَهْلَ قُوَّةٍ، وَكَانَ مَعَهُمُ الْهَدْىُ، فَلَمْ يَقْدِرُوا عَلَى الْعُمْرَةِ قَالَتْ فَدَخَلَ عَلَىَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَأَنَا أَبْكِي فَقَالَ ” مَا يُبْكِيكِ يَا هَنْتَاهْ ”. قُلْتُ سَمِعْتُ قَوْلَكَ لأَصْحَابِكَ فَمُنِعْتُ الْعُمْرَةَ. قَالَ ” وَمَا شَأْنُكِ ”. قُلْتُ لاَ أُصَلِّي. قَالَ ” فَلاَ يَضِيرُكِ، إِنَّمَا أَنْتِ امْرَأَةٌ مِنْ بَنَاتِ آدَمَ كَتَبَ اللَّهُ عَلَيْكِ مَا كَتَبَ عَلَيْهِنَّ، فَكُونِي فِي حَجَّتِكِ، فَعَسَى اللَّهُ أَنْ يَرْزُقَكِيهَا ”. قَالَتْ فَخَرَجْنَا فِي حَجَّتِهِ حَتَّى قَدِمْنَا مِنًى فَطَهَرْتُ، ثُمَّ خَرَجْتُ مِنْ مِنًى فَأَفَضْتُ بِالْبَيْتِ قَالَتْ ثُمَّ خَرَجَتْ مَعَهُ فِي النَّفْرِ الآخِرِ حَتَّى نَزَلَ الْمُحَصَّبَ، وَنَزَلْنَا مَعَهُ فَدَعَا عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِي بَكْرٍ فَقَالَ ” اخْرُجْ بِأُخْتِكَ مِنَ الْحَرَمِ، فَلْتُهِلَّ بِعُمْرَةٍ ثُمَّ افْرُغَا، ثُمَّ ائْتِيَا هَا هُنَا، فَإِنِّي أَنْظُرُكُمَا حَتَّى تَأْتِيَانِي ”. ـ قَالَتْ ـ فَخَرَجْنَا حَتَّى إِذَا فَرَغْتُ، وَفَرَغْتُ مِنَ الطَّوَافِ ثُمَّ جِئْتُهُ بِسَحَرَ فَقَالَ ” هَلْ فَرَغْتُمْ ”. فَقُلْتُ نَعَمْ. فَآذَنَ بِالرَّحِيلِ فِي أَصْحَابِهِ، فَارْتَحَلَ النَّاسُ فَمَرَّ مُتَوَجِّهًا إِلَى الْمَدِينَةِ. ضَيْرُ مِنْ ضَارَ يَضِيرُ ضَيْرًا، وَيُقَالُ ضَارَ يَضُورُ ضَوْرًا وَضَرَّ يَضُرُّ ضَرًّا.
عائیشە دەڵێ لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ دەرچووین لە مانگەكانی حەج و شەوەكانی حەج و مانگە حەڕامكراوەكانی حەجدا لە سرف بارمان خست پەیامبەر ﷺ چووە دەرەوە بۆلای هاوەڵەكانی و فەرمووی هەركەس لە ئێوە وشتری قوربانی لەگەڵ خۆی نەهێناوە و حەز دەكات بیكات بە عەمرە با وابكات هەركەسیش وشتری قوربانی پێ یە باوانەكات دەڵێ جا هاوەڵەكانی هەیان بوو وای كرد و هەشیان بوو وایان نەكرد بەڵام پەیامبەر ﷺ خۆی لەگەڵ كۆمەڵێك پیاو لە هاوەڵەكانی كە بە هێز و بازوو بوون و وشتری قوربانیان لەگەڵ خۆیان هێنا بوو توانایان بەسەر عەمرەدا نەشكا دەڵێ پەیامبەر ﷺ هاتە ژوورەوە بۆلام لەكاتێكدا من ئەگریام فەرمووی بۆ ئەگریت وتم گوێم لێ بوو چیت بە هاوەڵەكانت فەرموو من تازە عەمرەم بۆ ناكرێت فەرمووی بۆ چیتە وتم كەوتومەتە بێ نوێژی یەوە فەرمووی دەی بێ خەم بە تۆیش ئافرەتیت وەك هەموو ئەو كچانەی ئادەم خوا چی بڕیار داوە بۆ ئەوان لەسەر تۆیشی بڕیاردراوە تۆ هەر لەبیری حەجەكەی خۆتدابە سا بەڵكو خوا بیكا بە نسیبت دەڵێ ئیتر لەو حەجەی پەیامبەردا ﷺ دەرچووین تا وەكوو گەیشتینە مینا لەوێ پاك بوومەوە پاشان لە مینا دەرچووم تەوافی بەیتم كرد پاشان لە تەوافی دواییدا لە خزمەتیدا دەرچووم تا گەیشتینە حصبە كە شوێنێكە لە دەرەوەی مەككە لایدا ئێمەش لە خزمەتیدا لاماندا. عبدالرحمانی كوڕی ئەبو بەكری برامی بانگ كرد فەرمووی بڕۆ خووشكەكەت بەرە با نیەتی ئیحڕام بێنێت بۆ عەمرە پاشان كە لە عەمرە بوونەوە بێنەوە بۆ ئێرە من چاوەڕوانتان ئەبم تا دێنەوە بۆلام دەڵێ ئێمەش دەرچووین تا كاتێ لێ بومەوە و تەوافم كرد لە دەمەو بەیاندا هاتمەوە بۆلای فەرمووی لێ بوونەوە وتم بەڵێ ئیتر جاڕی باركردنی دا خەڵكی باریان كرد و ئەویش ڕووی كردە مەدینە
صحیح البخاري: 1560
حَدَّثَنَا عُثْمَانُ، حَدَّثَنَا جَرِيرٌ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنِ الأَسْوَدِ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ خَرَجْنَا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَلاَ نُرَى إِلاَّ أَنَّهُ الْحَجُّ، فَلَمَّا قَدِمْنَا تَطَوَّفْنَا بِالْبَيْتِ، فَأَمَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مَنْ لَمْ يَكُنْ سَاقَ الْهَدْىَ أَنْ يَحِلَّ، فَحَلَّ مَنْ لَمْ يَكُنْ سَاقَ الْهَدْىَ، وَنِسَاؤُهُ لَمْ يَسُقْنَ فَأَحْلَلْنَ، قَالَتْ عَائِشَةُ ـ رضى الله عنها ـ فَحِضْتُ فَلَمْ أَطُفْ بِالْبَيْتِ، فَلَمَّا كَانَتْ لَيْلَةُ الْحَصْبَةِ قَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ، يَرْجِعُ النَّاسُ بِعُمْرَةٍ وَحَجَّةٍ وَأَرْجِعُ أَنَا بِحَجَّةٍ قَالَ ” وَمَا طُفْتِ لَيَالِيَ قَدِمْنَا مَكَّةَ ”. قُلْتُ لاَ. قَالَ ” فَاذْهَبِي مَعَ أَخِيكِ إِلَى التَّنْعِيمِ، فَأَهِلِّي بِعُمْرَةٍ ثُمَّ مَوْعِدُكِ كَذَا وَكَذَا ”. قَالَتْ صَفِيَّةُ مَا أُرَانِي إِلاَّ حَابِسَتَهُمْ. قَالَ ” عَقْرَى حَلْقَى، أَوَمَا طُفْتِ يَوْمَ النَّحْرِ ”. قَالَتْ قُلْتُ بَلَى. قَالَ ” لاَ بَأْسَ، انْفِرِي ”. قَالَتْ عَائِشَةُ ـ رضى الله عنها ـ فَلَقِيَنِي النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَهُوَ مُصْعِدٌ مِنْ مَكَّةَ، وَأَنَا مُنْهَبِطَةٌ عَلَيْهَا، أَوْ أَنَا مُصْعِدَةٌ وَهْوَ مُنْهَبِطٌ مِنْهَا.
عائیشە دەڵێ لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ دەرچووین پێمان وا بوو جگە لە حەج هیچ مەبەستێكی ترمان نیە كاتێ گەیشتینە مەككە تەوافی بەیتمان كرد پەیامبەر ﷺ فەرمانی كرد كە هەر كەس حەیوانی قوربانی لەگەڵ خۆی نەهێناوە با ئیحڕام بشكێنێ ئیتر ئەوەی كە حەیوانی قوربانی لەگەڵ خۆی نەهێنا بوو ئیحڕامی شكاند ژنەكانیشی حەیوانی قوربانیان نەهێنابوو هەربۆیە ئەوانیش ئیحڕامیان شكاند صفیة وتی هەروام ئەبینی ئەم خەڵكە ماتڵ بكەم فەرمووی ئەی تۆ لە ڕۆژی قوربانیدا تەوافت نەكرد دەڵێ وتم بەڵێ فەرمووی كەواتە قەیناكات دەرچۆ بگەڕێرەوە بۆ مەدینە
صحیح البخاري: 1561
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ أَبِي الأَسْوَدِ، مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ نَوْفَلٍ عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ أَنَّهَا قَالَتْ خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَامَ حَجَّةِ الْوَدَاعِ، فَمِنَّا مَنْ أَهَلَّ بِعُمْرَةٍ، وَمِنَّا مَنْ أَهَلَّ بِحَجَّةٍ وَعُمْرَةٍ، وَمِنَّا مَنْ أَهَلَّ بِالْحَجِّ وَأَهَلَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِالْحَجِّ، فَأَمَّا مَنْ أَهَلَّ بِالْحَجِّ أَوْ جَمَعَ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لَمْ يَحِلُّوا حَتَّى كَانَ يَوْمُ النَّحْرِ.
عائیشە دەڵێ لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ دەرچووین لە ساڵی حەجی ماڵئاوایدا هەمانبوو نیەتی عەمڕەی هێنا بوو هەشمان بوو نیەتی حەج و عمرەی پێكەوە هێنابوو هەشمان بەو هەر نیەتی حەجی هێنا بوو پەیامبەر ﷺ نیەتی حەجی هێنابوو جا ئەوانەی كە نیەتی حەجیان هێنابوو یاخوود نیەتی حەج و عەمرەیان پێكەوە هێنابوو ئیحڕامیان نەشكاند
صحیح البخاري: 1562
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنِ الْحَكَمِ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ حُسَيْنٍ، عَنْ مَرْوَانَ بْنِ الْحَكَمِ، قَالَ شَهِدْتُ عُثْمَانَ وَعَلِيًّا ـ رضى الله عنهما ـ وَعُثْمَانُ يَنْهَى عَنِ الْمُتْعَةِ وَأَنْ يُجْمَعَ بَيْنَهُمَا. فَلَمَّا رَأَى عَلِيٌّ، أَهَلَّ بِهِمَا لَبَّيْكَ بِعُمْرَةٍ وَحَجَّةٍ قَالَ مَا كُنْتُ لأَدَعَ سُنَّةَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم لِقَوْلِ أَحَدٍ.
مەڕوانی كوڕی حەكەم دەڵێ عثمان و علی م بینی عثمان ڕێگری ئەكرد لە موتعە و گرێدانی حەج و خەمرە پێكەوە كاتێ بینی علی نیەتی هەردووكیانی لێ هێناوە و تەلبیەی بە حەج و عەمرە پێكەوە كردووە وتی من لەبەر قسەی كەس واز لە سونەتی پەیامبەر ﷺ ناهێنم
صحیح البخاري: 1563
حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ، حَدَّثَنَا ابْنُ طَاوُسٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ كَانُوا يَرَوْنَ أَنَّ الْعُمْرَةَ فِي أَشْهُرِ الْحَجِّ مِنْ أَفْجَرِ الْفُجُورِ فِي الأَرْضِ، وَيَجْعَلُونَ الْمُحَرَّمَ صَفَرًا وَيَقُولُونَ إِذَا بَرَأَ الدَّبَرْ، وَعَفَا الأَثَرْ، وَانْسَلَخَ صَفَرْ، حَلَّتِ الْعُمْرَةُ لِمَنِ اعْتَمَرْ. قَدِمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَأَصْحَابُهُ صَبِيحَةَ رَابِعَةٍ مُهِلِّينَ بِالْحَجِّ، فَأَمَرَهُمْ أَنْ يَجْعَلُوهَا عُمْرَةً فَتَعَاظَمَ ذَلِكَ عِنْدَهُمْ فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ أَىُّ الْحِلِّ قَالَ “ حِلٌّ كُلُّهُ ”.
كوڕی عباس دەڵێ خەڵكی سەردەمی نەفامی پێیان وابوو كە عەمرە كردن لە مانگەكانی حەجدا لە هەموو خراپەیەك خراپترە لەسەر زەویدا مانگی موحەڕەمیان لە جێی سەفەردا دەنا و دەیان وتت ئەگەر كاتێ وشترە ئاوسەكان چاك بوونەوە و شوێنی پێكانیان سڕایەوە و مانگی سەفەر بەسەرچوو ئیتر ئەو كاتە عەمرە كردن دروستە بۆ كەسێ كە بیەوێت بیكات پەیامبەر ﷺ لە بەرەبەیانی چوارەم ڕۆژدا گەیشتنە بەرەوە و نیەتی حەجیان هێنابوو فەرمانی پێكردن كە نیەتەكەیان بگۆڕن بە عەمرە ئەوانیش ئەوەیان بەلاوە گەورە و گران بوو وتیان ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئایا دروستە فەرمووی بەهەموو شێوەیەك حەڵاڵ و دروستە
صحیح البخاري: 1564
حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ، قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ،. وَحَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنْ حَفْصَةَ ـ رضى الله عنهم ـ زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهَا قَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا شَأْنُ النَّاسِ حَلُّوا بِعُمْرَةٍ وَلَمْ تَحْلِلْ أَنْتَ مِنْ عُمْرَتِكَ قَالَ “ إِنِّي لَبَّدْتُ رَأْسِي، وَقَلَّدْتُ هَدْيِي فَلاَ أَحِلُّ حَتَّى أَنْحَرَ ”.
كوڕی عومەر ئەویش لە حفصەوە كە هاوسەری پەیامبەر ﷺ بوو ئەگێڕێتەوە كە وتویەتی ئەی پەیامبەری خوا ﷺ بۆچی ئیحڕامیان شكاندووە بۆ عەمرە كەچی تۆ هێشتا ئیحڕامت نەشكاندووە لە عەمرەكەتا فەرمووی من سەرم تاشیوە و نینۆكم كردووە هەربۆیە ئیحڕام ناشكێنم هەتا قوربانی سەرنەبڕم
صحیح البخاري: 1566
حَدَّثَنَا آدَمُ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، أَخْبَرَنَا أَبُو جَمْرَةَ، نَصْرُ بْنُ عِمْرَانَ الضُّبَعِيُّ قَالَ تَمَتَّعْتُ فَنَهَانِي نَاسٌ، فَسَأَلْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ فَأَمَرَنِي، فَرَأَيْتُ فِي الْمَنَامِ كَأَنَّ رَجُلاً يَقُولُ لِي حَجٌّ مَبْرُورٌ وَعُمْرَةٌ مُتَقَبَّلَةٌ، فَأَخْبَرْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ فَقَالَ سُنَّةَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ لِي أَقِمْ عِنْدِي، فَأَجْعَلَ لَكَ سَهْمًا مِنْ مَالِي. قَالَ شُعْبَةُ فَقُلْتُ لِمَ فَقَالَ لِلرُّؤْيَا الَّتِي رَأَيْتُ.
شعبە دەڵێ ئەبو حجرە كە نصری كوڕی عیمرانی الضبعی یە قسەی بۆ كردوین وتی نیەتی حەجم هێنا لەگەڵ خەمرە پێكەوە كەسانێك هەبوون ڕێگریان لێ كردم منیش پرسیارم لە كوڕی عباس كرد لەو ڕووەوە ئەویش فەرمانی پێكردم كە وابكەم منیش لە خەوا بینیم وەك ئەوەی پیاوێك پێی ووتم حەجێكی چاك و عەمرەیەكی قبووڵكراو ئیتر ئەمەم بۆ كوڕی عباس گێڕایەوە ئەویش وتی ئەمە سونەتی پەیامبەر ﷺ ئینجا وتی لام بمێنەرەوە بەشێك لە ماڵەكەمت بۆ دائەنێم شوعبە وتی پێم وت بۆچی وتی لەبەر ئەو خەوەی كە بینیوتە
صحیح البخاري: 1567
حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا أَبُو شِهَابٍ، قَالَ قَدِمْتُ مُتَمَتِّعًا مَكَّةَ بِعُمْرَةٍ فَدَخَلْنَا قَبْلَ التَّرْوِيَةِ بِثَلاَثَةِ أَيَّامٍ، فَقَالَ لِي أُنَاسٌ مِنْ أَهْلِ مَكَّةَ تَصِيرُ الآنَ حَجَّتُكَ مَكِّيَّةً. فَدَخَلْتُ عَلَى عَطَاءٍ أَسْتَفْتِيهِ فَقَالَ حَدَّثَنِي جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّهُ حَجَّ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم يَوْمَ سَاقَ الْبُدْنَ مَعَهُ، وَقَدْ أَهَلُّوا بِالْحَجِّ مُفْرَدًا، فَقَالَ لَهُمْ ” أَحِلُّوا مِنْ إِحْرَامِكُمْ بِطَوَافِ الْبَيْتِ وَبَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَقَصِّرُوا ثُمَّ أَقِيمُوا حَلاَلاً، حَتَّى إِذَا كَانَ يَوْمُ التَّرْوِيَةِ فَأَهِلُّوا بِالْحَجِّ، وَاجْعَلُوا الَّتِي قَدِمْتُمْ بِهَا مُتْعَةً ”. فَقَالُوا كَيْفَ نَجْعَلُهَا مُتْعَةً وَقَدْ سَمَّيْنَا الْحَجَّ فَقَالَ ” افْعَلُوا مَا أَمَرْتُكُمْ، فَلَوْلاَ أَنِّي سُقْتُ الْهَدْىَ لَفَعَلْتُ مِثْلَ الَّذِي أَمَرْتُكُمْ، وَلَكِنْ لاَ يَحِلُّ مِنِّي حَرَامٌ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْىُ مَحِلَّهُ ”. فَفَعَلُوا.
قَالَ أَبُو عَبْد اللَّهِ أَبُو شِهَابٍ لَيْسَ لَهُ مُسْنَدٌ إِلَّا هَذَا
جابڕی كوڕی عبدالله دەڵێ لە خزمەت پەیامبەردا ﷺ حەجی كردووە لەو ڕۆژەدا كە حەیوانی قوربانی لەگەڵ ئەودا بردووە بە تەنها نیەتی حەجیان هێناوە پێی فەرموون ئیحڕامەكانتان بشكێنن بە تەواف كردنی بەیت و هاموشۆی نێوان صەفا و مەڕوە و نوێژەكانیشتان كورت بكەنەوە و پاشان هەر ئاوا بە ئیحڕام بمێننەوە جا كاتێ ڕۆژی هەشتەمی ذی الحجة هاتە پێشەوە نیەتی حەج بێنن و ئەوەی كە لەگەڵ خۆتان هێناوتانە بیكەن بە موتعە وتیان چۆن بیگۆڕین بە موتعە لەكاتێكدا ئێمە نیەتی حەجمان هێناوە فەرمووی چیتان پێ ئەڵێم وا بكەن ئەگەر من بۆم نیە ئیحڕام بشكێنم هەتا قوربانی یەكە نەگاتە جێی خۆی ئیتر ئەوانیش وایان كرد
صحیح البخاري: 1568
حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا هَمَّامٌ، عَنْ قَتَادَةَ، قَالَ حَدَّثَنِي مُطَرِّفٌ، عَنْ عِمْرَانَ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ تَمَتَّعْنَا عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَنَزَلَ الْقُرْآنُ قَالَ رَجُلٌ بِرَأْيِهِ مَا شَاءَ.
عیمران دەڵێ لەسەردەمی پەیامبەری خوادا ﷺ نیەتی عمرەمان هێنا بە تمتع پاشان قورئان نازڵ بوو هەركەس بەڕاو بۆچوونی خۆی چی وتت وتی
صحیح البخاري: 1571
حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْمُنْذِرِ، قَالَ حَدَّثَنِي مَعْنٌ، قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَدْخُلُ مِنَ الثَّنِيَّةِ الْعُلْيَا، وَيَخْرُجُ مِنَ الثَّنِيَّةِ السُّفْلَى.
كوڕی عومەر ئەگێڕێتەوە كە پەیامبەری خوا ﷺ لە كدائەوە چۆتە ناو مەككەوە لە لاپاڵی ئەو كەژەوە كە لە البطحاء دایە لەلای ژورووەوە كاتێكیش لێوەی دەرچووە لەدانەی ئەو كەژەوە دەرچوو كە لەلای خوارووەوە بوو
صحیح البخاري: 1575
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ، حَدَّثَنَا أَشْعَثُ، عَنِ الأَسْوَدِ بْنِ يَزِيدَ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ سَأَلْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم عَنِ الْجَدْرِ أَمِنَ الْبَيْتِ هُوَ قَالَ ” نَعَمْ ”. قُلْتُ فَمَا لَهُمْ لَمْ يُدْخِلُوهُ فِي الْبَيْتِ قَالَ ” إِنَّ قَوْمَكِ قَصَّرَتْ بِهِمُ النَّفَقَةُ ”. قُلْتُ فَمَا شَأْنُ بَابِهِ مُرْتَفِعًا قَالَ ” فَعَلَ ذَلِكِ قَوْمُكِ لِيُدْخِلُوا مَنْ شَاءُوا وَيَمْنَعُوا مَنْ شَاءُوا، وَلَوْلاَ أَنَّ قَوْمَكِ حَدِيثٌ عَهْدُهُمْ بِالْجَاهِلِيَّةِ فَأَخَافُ أَنْ تُنْكِرَ قُلُوبُهُمْ أَنْ أُدْخِلَ الْجَدْرَ فِي الْبَيْتِ وَأَنْ أُلْصِقَ بَابَهُ بِالأَرْضِ ”.
عائیشە دەڵێ پرسیارم كرد لە پەیامبەر ﷺ دەربارەی الجدر كە ئایا ئەوە بەشێكە لە بیت فەرمووی بەڵێ وتم ئەی بۆچی نەیان خستۆتە سەر بیت فەرمووی هۆزەكەت خەرجیەكەیان كورتی هێنا وتم ئەی بۆ دەرگاكە وا بەرزە فەرمووی بۆیە هۆزەكەت وایان كردووە تاوەكو هەر كەسێك خۆیان مەیلیان لێ بێ بیكەنە ژوورەوە و هەركەسێكیش خۆیان مەیلیان لێی نەبوو نەهێڵن بچێتە ناوی، خۆ ئەگەر هۆزەكەت نۆ موسوڵمان نەبوونایە ترسم هەیە دڵیان پێی بتۆرێت، ئەو دیوارەیشم ئەخستەوە سەر بیت و دەرگاكەیم ئەلكاندەوە بە زەوی یەكەیەوە
صحیح البخاري: 1584
حَدَّثَنَا بَيَانُ بْنُ عَمْرٍو، حَدَّثَنَا يَزِيدُ، حَدَّثَنَا جَرِيرُ بْنُ حَازِمٍ، حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ رُومَانَ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ لَهَا “ يَا عَائِشَةُ لَوْلاَ أَنَّ قَوْمَكِ حَدِيثُ عَهْدٍ بِجَاهِلِيَّةٍ لأَمَرْتُ بِالْبَيْتِ فَهُدِمَ، فَأَدْخَلْتُ فِيهِ مَا أُخْرِجَ مِنْهُ وَأَلْزَقْتُهُ بِالأَرْضِ، وَجَعَلْتُ لَهُ بَابَيْنِ بَابًا شَرْقِيًّا وَبَابًا غَرْبِيًّا، فَبَلَغْتُ بِهِ أَسَاسَ إِبْرَاهِيمَ ”. فَذَلِكَ الَّذِي حَمَلَ ابْنَ الزُّبَيْرِ ـ رضى الله عنهما ـ عَلَى هَدْمِهِ. قَالَ يَزِيدُ وَشَهِدْتُ ابْنَ الزُّبَيْرِ حِينَ هَدَمَهُ وَبَنَاهُ وَأَدْخَلَ فِيهِ مِنَ الْحِجْرِ، وَقَدْ رَأَيْتُ أَسَاسَ إِبْرَاهِيمَ حِجَارَةً كَأَسْنِمَةِ الإِبِلِ. قَالَ جَرِيرٌ فَقُلْتُ لَهُ أَيْنَ مَوْضِعُهُ قَالَ أُرِيكَهُ الآنَ. فَدَخَلْتُ مَعَهُ الْحِجْرَ فَأَشَارَ إِلَى مَكَانٍ فَقَالَ هَا هُنَا. قَالَ جَرِيرٌ فَحَزَرْتُ مِنَ الْحِجْرِ سِتَّةَ أَذْرُعٍ أَوْ نَحْوَهَا.
عائیشە دەڵێ پەیامبەر ﷺ پێی فەرمووە ئەی عائیشە ئەگەر هۆزەكەت نۆ موسوڵمان نەبوونایە فەرمانم ئەكرد كە بەیت بڕوخێنرێت ئەوەی لێی لابراوە بخرایەتەوە سەری دەرگاكەیشیم ئەلكاندەوە بە ئەرزەكەوە دوو دەرگام بۆ دائەنا یەكێكی خۆرهەڵاتی و یەكێكی خۆرئاوایی ئەمگەیاندنەوە سەر بنچینەكەی ئیبراهیم
صحیح البخاري: 1586
حَدَّثَنَا أَصْبَغُ، قَالَ أَخْبَرَنِي ابْنُ وَهْبٍ، عَنْ يُونُسَ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ حُسَيْنٍ، عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ، عَنْ أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّهُ قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَيْنَ تَنْزِلُ فِي دَارِكَ بِمَكَّةَ. فَقَالَ ” وَهَلْ تَرَكَ عَقِيلٌ مِنْ رِبَاعٍ أَوْ دُورٍ ”. وَكَانَ عَقِيلٌ وَرِثَ أَبَا طَالِبٍ هُوَ وَطَالِبٌ وَلَمْ يَرِثْهُ جَعْفَرٌ وَلاَ عَلِيٌّ ـ رضى الله عنهما ـ شَيْئًا لأَنَّهُمَا كَانَا مُسْلِمَيْنِ، وَكَانَ عَقِيلٌ وَطَالِبٌ كَافِرَيْنِ، فَكَانَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ ـ رضى الله عنه ـ يَقُولُ لاَ يَرِثُ الْمُؤْمِنُ الْكَافِرَ. قَالَ ابْنُ شِهَابٍ وَكَانُوا يَتَأَوَّلُونَ قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَى {إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوْا وَنَصَرُوا أُولَئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ} الآيَةَ.
ئوسامەی كوڕی زید وتویەتی ئەی پەیامبەری خوا ﷺ لە مەككە لە چ ماڵێك لا ئەدەیت فەرمووی بۆچی عقیل هیچ خانە و لانەیەكی هێشتۆتەوە تاوەكو لادەین تیایدا عقیل میراتگری ئەبو طالب بووە لەگەڵ طالب دا بەڵام جەعفەر و علی هیچ شتێكیان وەك میرات بەرنەكەوت چوونكە موسوڵمان بوون بەڵام عقیل و طالب هەردووكیان بێ باوەڕبوون
صحیح البخاري: 1588
حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ، حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ، حَدَّثَنَا الأَوْزَاعِيُّ، قَالَ حَدَّثَنِي الزُّهْرِيُّ، عَنْ أَبِي سَلَمَةَ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مِنَ الْغَدِ يَوْمَ النَّحْرِ وَهُوَ بِمِنًى “ نَحْنُ نَازِلُونَ غَدًا بِخَيْفِ بَنِي كِنَانَةَ حَيْثُ تَقَاسَمُوا عَلَى الْكُفْرِ ”. يَعْنِي ذَلِكَ الْمُحَصَّبَ، وَذَلِكَ أَنَّ قُرَيْشًا وَكِنَانَةَ تَحَالَفَتْ عَلَى بَنِي هَاشِمٍ وَبَنِي عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، أَوْ بَنِي الْمُطَّلِبِ أَنْ لاَ يُنَاكِحُوهُمْ، وَلاَ يُبَايِعُوهُمْ حَتَّى يُسْلِمُوا إِلَيْهِمُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم. وَقَالَ سَلاَمَةُ عَنْ عُقَيْلٍ وَيَحْيَى بْنُ الضَّحَّاكِ عَنِ الأَوْزَاعِيِّ أَخْبَرَنِي ابْنُ شِهَابٍ وَقَالاَ بَنِي هَاشِمٍ وَبَنِي الْمُطَّلِبِ. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ بَنِي الْمُطَّلِبِ أَشْبَهُ.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ كاتێ گەیشتە بەرەوە بۆ مەككە فەرمووی خوا حەزكات بەیانی هەوارگەمان لە حنیفی بەرەی كنانە ئەبێت كە لەوێدا یەك كەوتن لەسەر كوفر مەبەستی پێی المحصب بوو ئەویش ئەوە بوو كە قوڕەیش و كنانە بوون بە هاوپەیمانی یەك لە دژی بەرەی هاشم و بەرەی عبدالمطلب یاخود بەرەی المطلب كە نابێت ژن و ژن خوازیان لەگەڵ بكەن وە كڕین و فرۆشتن و مامەڵەیان لەگەڵ بكەن تاوەكوو پەیامبەریان ﷺ تەسلیم بكە
صحیح البخاري: 1590
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ عُقَيْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ. وَحَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ مُقَاتِلٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي عَبْدُ اللَّهِ ـ هُوَ ابْنُ الْمُبَارَكِ ـ قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي حَفْصَةَ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ كَانُوا يَصُومُونَ عَاشُورَاءَ قَبْلَ أَنْ يُفْرَضَ رَمَضَانُ، وَكَانَ يَوْمًا تُسْتَرُ فِيهِ الْكَعْبَةُ، فَلَمَّا فَرَضَ اللَّهُ رَمَضَانَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم “ مَنْ شَاءَ أَنْ يَصُومَهُ فَلْيَصُمْهُ، وَمَنْ شَاءَ أَنْ يَتْرُكَهُ فَلْيَتْرُكْهُ ”.
عائیشە دەڵێ خەڵكی لە ڕۆژی عاشورا دا بەڕۆژوو دەبوون پێش ئەوەی ڕەمەزان فەرز بكرێت كە لەو ڕۆژەدا كەعبەی تێدا پۆشتە دەكرایەوە پەردەیان ئەدا بەسەریدا كاتێ خوا ڕەمەزانی فەرز كرد پەیامبەر ﷺ فەرمووی هەركەس لە ڕۆژی عاشورادا بەڕۆژوو دەبێت با بەڕۆژوو بێت هەر كەسیش بەڕۆژوو نابێت با نەبێت
صحیح البخاري: 1592
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ، حَدَّثَنَا أَبِي، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ، عَنِ الْحَجَّاجِ بْنِ حَجَّاجٍ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي عُتْبَةَ، عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ” لَيُحَجَّنَّ الْبَيْتُ وَلَيُعْتَمَرَنَّ بَعْدَ خُرُوجِ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ ”. تَابَعَهُ أَبَانُ وَعِمْرَانُ عَنْ قَتَادَةَ. وَقَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ عَنْ شُعْبَةَ قَالَ ” لاَ تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى لاَ يُحَجَّ الْبَيْتُ ”. وَالأَوَّلُ أَكْثَرُ، سَمِعَ قَتَادَةُ عَبْدَ اللَّهِ وَعَبْدُ اللَّهِ أَبَا سَعِيدٍ.
ئەبو سعید خودری – ڕەزای خوای لێ بێ – دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی سوێند بێت پاش دەرچوونی یەئجوج و مەئجوج یش هەر حەج و عەمرەی ماڵی خوا دەكرێت
صحیح البخاري: 1593
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ، أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَابِسِ بْنِ رَبِيعَةَ، عَنْ عُمَرَ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّهُ جَاءَ إِلَى الْحَجَرِ الأَسْوَدِ فَقَبَّلَهُ، فَقَالَ إِنِّي أَعْلَمُ أَنَّكَ حَجَرٌ لاَ تَضُرُّ وَلاَ تَنْفَعُ، وَلَوْلاَ أَنِّي رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يُقَبِّلُكَ مَا قَبَّلْتُكَ.
لە عومەرەوە – ڕەزی خوای لێ بێ – كە چوو بۆ لای بەردە ڕەشەكە و ماچی كرد و پاشان وتی خۆ من چاك ئەزانم كە تۆ بەردێكی نە ویانت هەیە و نە سوود ئەگەر من نەمبینایە پەیامبەر ﷺ ماچی دەكردی ماچم نە دەكردیت
صحیح البخاري: 1597
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ أَبِي خَالِدٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي أَوْفَى، قَالَ اعْتَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَطَافَ بِالْبَيْتِ وَصَلَّى خَلْفَ الْمَقَامِ رَكْعَتَيْنِ، وَمَعَهُ مَنْ يَسْتُرُهُ مِنَ النَّاسِ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ أَدَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الْكَعْبَةَ قَالَ لاَ.
عبدالله ی كوڕی ئەبو ئەوفا دەڵێ پەیامبەر ﷺ عەمرەی كرد و تەوافی بەیتی كرد و لە پشت مەقامی ئیبراهیمەوە دوو ڕكات نوێژی كرد كەسانێكی ئەو تۆیشی لە خزمەتدا بوو كە بەریان لە خەڵك دەگرت تاوەكوو خەڵك بە بەردەم نوێژەكەیدا نەیەن پیاوێك وتی ئەی پەیامبەر خوا ﷺ فەرمووی بچۆرە ناو كعبە وە فەرمووی نەخێر ناچم
صحیح البخاري: 1600
حَدَّثَنَا أَبُو مَعْمَرٍ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ، حَدَّثَنَا أَيُّوبُ، حَدَّثَنَا عِكْرِمَةُ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَمَّا قَدِمَ أَبَى أَنْ يَدْخُلَ الْبَيْتَ وَفِيهِ الآلِهَةُ فَأَمَرَ بِهَا فَأُخْرِجَتْ فَأَخْرَجُوا صُورَةَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ فِي أَيْدِيهِمَا الأَزْلاَمُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم “ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَمَا وَاللَّهِ قَدْ عَلِمُوا أَنَّهُمَا لَمْ يَسْتَقْسِمَا بِهَا قَطُّ ”. فَدَخَلَ الْبَيْتَ، فَكَبَّرَ فِي نَوَاحِيهِ، وَلَمْ يُصَلِّ فِيهِ.
كوڕی عباس دەڵێ كاتێ پەیامبەری خوا ﷺ گەیشتە مەككە نەیویست بچێتە ناو بەیتەوە لە كاتێكدا كە ئەو هەموو بتەی تێدابوو تاوەكو و فەرمانی كرد كە هەموویان لێ دەركرد پەیكەری ئیبراهیم و ئیسماعیل یشیان لێ دەركرد كە تیریان لە دەستا بوو، پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی خوا بیان كوژێ بە خوا ئەوان چاك ئەزانن كە ئەو دوانە هەرگیز پشتیان بەو شتانە نەبەستوە ئەوسا چووە نێو بەیتەوە لە هەموو گۆشەیەكیەوە الله أكبر ی دەفەرموو ئەوكات هیچ نوێژی تێدا نەكرد
صحیح البخاري: 1601
حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ، حَدَّثَنَا حَمَّادٌ ـ هُوَ ابْنُ زَيْدٍ ـ عَنْ أَيُّوبَ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ قَدِمَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَأَصْحَابُهُ فَقَالَ الْمُشْرِكُونَ إِنَّهُ يَقْدَمُ عَلَيْكُمْ، وَقَدْ وَهَنَهُمْ حُمَّى يَثْرِبَ. فَأَمَرَهُمُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم أَنْ يَرْمُلُوا الأَشْوَاطَ الثَّلاَثَةَ، وَأَنْ يَمْشُوا مَا بَيْنَ الرُّكْنَيْنِ، وَلَمْ يَمْنَعْهُ أَنْ يَأْمُرَهُمْ أَنْ يَرْمُلُوا الأَشْوَاطَ كُلَّهَا إِلاَّ الإِبْقَاءُ عَلَيْهِمْ.
كوڕی عباس دەڵێ كاتێ پەیامبەر ﷺ گەیشتە مەككە لەگەڵ هاوەڵانیدا بێ بڕواكان وتیان ئەمانە لە رزو تای یەثریب لاوازی كردوون ئیتر پەیامبەر ﷺ فەرمانی پێكردن كە هەرسێ تەوافەكە بە گورگە لۆقە و هەروەلە بكەن پاشان نێوانی هەردوو ڕوكنەكە بە ڕۆشتنی ئاسایی ببڕن هیچ شتێكیش نەبووە هۆی ئەوەی كە هەموو دروشمەكانی حەجیان بەو شێوەی گورگە لۆقە و هەروەڵە پێ ئەنجام بدا ئەوە نەبێت كە ئەیویست شەكەت و ماندوویان نەكات
صحیح البخاري: 1602
حَدَّثَنَا أَصْبَغُ بْنُ الْفَرَجِ، أَخْبَرَنِي ابْنُ وَهْبٍ، عَنْ يُونُسَ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سَالِمٍ، عَنْ أَبِيهِ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حِينَ يَقْدَمُ مَكَّةَ، إِذَا اسْتَلَمَ الرُّكْنَ الأَسْوَدَ أَوَّلَ مَا يَطُوفُ يَخُبُّ ثَلاَثَةَ أَطْوَافٍ مِنَ السَّبْعِ.
كوڕی عومەر دەڵێ پەیامبەری خوام ﷺ بینی كاتێ گەیشتە مەككە پاش ئەوەی زیارەتی بەردە ڕەشەكەی كرد یەكەم تەوافێك كە ئەنجامیدا ئەوە بوو كە لەسێ جاری یەكەمدا بە دەوری كەعبەدا ئەسوڕایەوە بە گورگە لۆقە و هەروەڵە ئەنجامی ئەدا
صحیح البخاري: 1603
حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِي مَرْيَمَ، أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي زَيْدُ بْنُ أَسْلَمَ، عَنْ أَبِيهِ، أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ لِلرُّكْنِ أَمَا وَاللَّهِ إِنِّي لأَعْلَمُ أَنَّكَ حَجَرٌ لاَ تَضُرُّ وَلاَ تَنْفَعُ، وَلَوْلاَ أَنِّي رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم اسْتَلَمَكَ مَا اسْتَلَمْتُكَ. فَاسْتَلَمَهُ، ثُمَّ قَالَ فَمَا لَنَا وَلِلرَّمَلِ إِنَّمَا كُنَّا رَاءَيْنَا بِهِ الْمُشْرِكِينَ، وَقَدْ أَهْلَكَهُمُ اللَّهُ. ثُمَّ قَالَ شَىْءٌ صَنَعَهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فَلاَ نُحِبُّ أَنْ نَتْرُكَهُ.
عومەر وتویەتی ئەم گورگە لۆقەیە بۆچی بكەین ئێمە ئەوسا بۆیە ئەمان كرد تاوەكوو گورج و گۆڵی و ئازایەتی خۆمان بە بێ بڕواكانی قوڕەیش نیشان بدەین خۆ تازە ئەوان خوا لەناوی بردوون لە پاشان وتویەتی ئەمە شتێكە پەیامبەری خوا ﷺ ئەنجامی داوە و حەز ناكەین وازی لێبێنین
صحیح البخاري: 1605
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ مَا تَرَكْتُ اسْتِلاَمَ هَذَيْنِ الرُّكْنَيْنِ فِي شِدَّةٍ وَلاَ رَخَاءٍ، مُنْذُ رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَسْتَلِمُهُمَا. قُلْتُ لِنَافِعٍ أَكَانَ ابْنُ عُمَرَ يَمْشِي بَيْنَ الرُّكْنَيْنِ قَالَ إِنَّمَا كَانَ يَمْشِي لِيَكُونَ أَيْسَرَ لاِسْتِلاَمِهِ.
كوڕی عومەر وتویەتی هاتووچۆی نێوان ئەو دوو ڕووكنەم واز لێ نەهێناوە نە لە كاتی خۆشی و نە لە كاتی ناخۆشیدا لەو كاتەوەی كە بینیومە پەیامبەر ﷺ هاموشۆی نێوانیانی ئەكرد
صحیح البخاري: 1606
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ، وَيَحْيَى بْنُ سُلَيْمَانَ، قَالاَ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي يُونُسُ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ طَافَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ عَلَى بَعِيرٍ، يَسْتَلِمُ الرُّكْنَ بِمِحْجَنٍ. تَابَعَهُ الدَّرَاوَرْدِيُّ عَنِ ابْنِ أَخِي الزُّهْرِيِّ عَنْ عَمِّهِ.
كوڕی عباس دەڵێ پەیامبەر ﷺ لە حەجی ماڵئاوایدا بە سواری وشترێكەوە تەوافی كرد بە گۆچانێك زیارەتی ڕووكنی دەكرد
صحیح البخاري: 1607
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا حَمَّادٌ، عَنِ الزُّبَيْرِ بْنِ عَرَبِيٍّ، قَالَ سَأَلَ رَجُلٌ ابْنَ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ عَنِ اسْتِلاَمِ الْحَجَرِ،. فَقَالَ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَسْتَلِمُهُ وَيُقَبِّلُهُ. قَالَ قُلْتُ أَرَأَيْتَ إِنْ زُحِمْتُ أَرَأَيْتَ إِنْ غُلِبْتُ قَالَ اجْعَلْ أَرَأَيْتَ بِالْيَمَنِ، رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَسْتَلِمُهُ وَيُقَبِّلُهُ.
زوبەەیری كوڕی عەرەبی دەڵێ پیاوێك پرسیاری لە كوڕی عومەر كرد دەربارەی زیارەتكردنی بەردە ڕەشەكە ئەویش وتی پەیامبەری خوام ﷺ بینیوە دەستی لەسەر دائەناو ماچی دەكرد كابرا وتی ئەی ئەگەر قەرەباڵغ بوو پاڵیان پێوە نام ئەی ئەگەر زۆریان بۆ هێنام و دەستم لێی گیرنەبوو وتی ئەو ئەگەرە بەرەوە بۆ یەمەن من پەیامبەرم ﷺ بینیوە دەستی لەسەر دائەناو ماچی ئەكرد
صحیح البخاري: 1611
حَدَّثَنَا أَصْبَغُ، عَنِ ابْنِ وَهْبٍ، أَخْبَرَنِي عَمْرٌو، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ،، ذَكَرْتُ لِعُرْوَةَ، قَالَ فَأَخْبَرَتْنِي عَائِشَةُ ـ رضى الله عنها ـ أَنَّ أَوَّلَ، شَىْءٍ بَدَأَ بِهِ حِينَ قَدِمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ تَوَضَّأَ، ثُمَّ طَافَ، ثُمَّ لَمْ تَكُنْ عُمْرَةً، ثُمَّ حَجَّ أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ ـ رضى الله عنهما ـ مِثْلَهُ، ثُمَّ حَجَجْتُ مَعَ أَبِي الزُّبَيْرِ ـ رضى الله عنه ـ فَأَوَّلُ شَىْءٍ بَدَأَ بِهِ الطَّوَافُ، ثُمَّ رَأَيْتُ الْمُهَاجِرِينَ وَالأَنْصَارَ يَفْعَلُونَهُ، وَقَدْ أَخْبَرَتْنِي أُمِّي أَنَّهَا أَهَلَّتْ هِيَ وَأُخْتُهَا وَالزُّبَيْرُ وَفُلاَنٌ وَفُلاَنٌ بِعُمْرَةٍ، فَلَمَّا مَسَحُوا الرُّكْنَ حَلُّوا.
عوڕوە دەڵێ عائیشە هەواڵی دامێ یەكەم شتێك كە پەیامبەر ﷺ دەستی پێكردووە كاتێ گەیشتۆتە مەككە ئەوەبوو كە دەستنوێژی دەگرت و پاشان تەوافی دەكرد خۆ لەو كاتەدا عەمرەشی ئەنجام نەدەدا پاشان ئەبو بەكر و عومەر یش كە حەجیان كرد هەروایان ئەكرد
صحیح البخاري: 1614, 1615
حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْمُنْذِرِ، حَدَّثَنَا أَبُو ضَمْرَةَ، أَنَسٌ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ، عَنْ نَافِعٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا طَافَ فِي الْحَجِّ أَوِ الْعُمْرَةِ أَوَّلَ مَا يَقْدَمُ سَعَى ثَلاَثَةَ أَطْوَافٍ، وَمَشَى أَرْبَعَةً، ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَتَيْنِ، ثُمَّ يَطُوفُ بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ.
عبدالله ی كوڕی عومەر دەگێڕێتەوە كە پەیامبەر ﷺ كاتێ تەوافی دەركد لە حەج یان عەمرەدا یەكەمین شتێ كە دەستی پێ دەكرد لە سەرەتاوە سێ جار تەوافی دەوری بەیتی دەكرد بە خێرایی ئینجا چوار جاری تر بەڕۆیشتنی ئاسایی پاشان دوو سوجدەی دەبرد پاشان تەوافی نێوان صفا و مڕوەشی دەكرد
صحیح البخاري: 1616
حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى، حَدَّثَنَا هِشَامٌ، أَنَّ ابْنَ جُرَيْجٍ، أَخْبَرَهُمْ قَالَ أَخْبَرَنِي سُلَيْمَانُ الأَحْوَلُ، أَنَّ طَاوُسًا، أَخْبَرَهُ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم مَرَّ وَهُوَ يَطُوفُ بِالْكَعْبَةِ بِإِنْسَانٍ رَبَطَ يَدَهُ إِلَى إِنْسَانٍ بِسَيْرٍ، أَوْ بِخَيْطٍ، أَوْ بِشَىْءٍ غَيْرِ ذَلِكَ، فَقَطَعَهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِيَدِهِ، ثُمَّ قَالَ “ قُدْهُ بِيَدِهِ ”.
كوڕی عباس دەگێڕێتەوە كە پەیامبەر ﷺ لە كاتێكدا كە خەریكی تەواف كردن بوو ڕابوورد بەلای پیاوێكدا كە دەستی بەدەستی پیاوێكی ترەوە بەستبوو بە بەنێك یا بە پەتێك یا شتێكی دیكە جگە لەوە، پەیامبەر ﷺ پەتەكەی بەدەستی خۆی پچڕاند و فەرمووی دەستی بگرە و ڕایكێشە
صحیح البخاري: 1620
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، قَالَ يُونُسُ قَالَ ابْنُ شِهَابٍ حَدَّثَنِي حُمَيْدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ، أَخْبَرَهُ أَنَّ أَبَا بَكْرٍ الصِّدِّيقَ ـ رضى الله عنه ـ بَعَثَهُ فِي الْحَجَّةِ الَّتِي أَمَّرَهُ عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَبْلَ حَجَّةِ الْوَدَاعِ يَوْمَ النَّحْرِ فِي رَهْطٍ يُؤَذِّنُ فِي النَّاسِ “ أَلاَ لاَ يَحُجُّ بَعْدَ الْعَامِ مُشْرِكٌ، وَلاَ يَطُوفُ بِالْبَيْتِ عُرْيَانٌ ”.
ئەبو هریرە دەڵێ ئەبو بەكری ڕاستگۆ ناردوویەتی لەو حەجەیدا كە پەیامبەر ﷺ كردبووی بەسەرپەرشتیاری پێش حەجی ماڵئاوایی لە ڕۆژی قوربانی سەربڕیندا لەگەڵ كۆمەڵێك خەڵكدا كە جاڕ بدەن بەناو خەڵكیدا كە لەم ساڵ بەدواوە هیچ بێ باوەڕێك مافی ئەوەی نیە حەجی ماڵی خوا بكات وە نابێت كەسیش بەڕووتی لەمەولا تەوافی كعبە بكات
صحیح البخاري: 1622
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي بَكْرٍ، حَدَّثَنَا فُضَيْلٌ، حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ، أَخْبَرَنِي كُرَيْبٌ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ قَدِمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مَكَّةَ، فَطَافَ وَسَعَى بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَلَمْ يَقْرَبِ الْكَعْبَةَ بَعْدَ طَوَافِهِ بِهَا حَتَّى رَجَعَ مِنْ عَرَفَةَ.
عبدالله ی كوڕی عباس وتویەتی پەیامبەر ﷺ گەیشتە مەككە و تەواف و هات و چۆی نێوان صفا و مروەی كردوو لەپاش تەوافەكەی نزیكی كەعبە نەكەوت هەتا لە عەرەفە نەگەڕایەوە
صحیح البخاري: 1625
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِي الأَسْوَدِ، حَدَّثَنَا أَبُو ضَمْرَةَ، حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ اسْتَأْذَنَ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ ـ رضى الله عنه ـ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنْ يَبِيتَ بِمَكَّةَ لَيَالِيَ مِنًى مِنْ أَجْلِ سِقَايَتِهِ، فَأَذِنَ لَهُ.
كوڕی عومەر دەڵێ عباسی كوڕی عبدالمطلب مۆڵەتی خواست لە پەیامبەر ﷺ كە لە مەككەدا بمێنێتەوە لە شەوانی مینا دا بە مەبەستی ئاودان بە حاجیان ئەویش مۆڵەتی دا
صحیح البخاري: 1634
حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ، حَدَّثَنَا خَالِدٌ، عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ، عَنْ عِكْرِمَةَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم جَاءَ إِلَى السِّقَايَةِ، فَاسْتَسْقَى، فَقَالَ الْعَبَّاسُ يَا فَضْلُ اذْهَبْ إِلَى أُمِّكَ، فَأْتِ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِشَرَابٍ مِنْ عِنْدِهَا. فَقَالَ ” اسْقِنِي ”. قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّهُمْ يَجْعَلُونَ أَيْدِيَهُمْ فِيهِ. قَالَ ” اسْقِنِي ”. فَشَرِبَ مِنْهُ، ثُمَّ أَتَى زَمْزَمَ، وَهُمْ يَسْقُونَ وَيَعْمَلُونَ فِيهَا، فَقَالَ ” اعْمَلُوا، فَإِنَّكُمْ عَلَى عَمَلٍ صَالِحٍ ـ ثُمَّ قَالَ ـ لَوْلاَ أَنْ تُغْلَبُوا لَنَزَلْتُ حَتَّى أَضَعَ الْحَبْلَ عَلَى هَذِهِ ”. ـ يَعْنِي عَاتِقَهُ ـ وَأَشَارَ إِلَى عَاتِقِهِ.
كوڕی عباس دەگێڕێتەوە كە پەیامبەر ﷺ چوو بۆ لای عباس داوای ئاوی لێ كرد عباسیش وتی ئەی فضل بڕۆ بۆ لای دایكت ئاوی لابێنە بۆ پەیامبەری خوا ﷺ پەیامبەر ﷺ فەرمووی لە ئاوی حاجیانم بدەرێ ئەویش وتی ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئەم خەڵكە دەستی تێ دەخەن ئەویش فەرمووی لەو ئاوەم بدەرێ ئیتر لێی خواردەوە و پاشان هات بۆ لای ئاوی زەمزەم كە ئاویان لێ ئەدا بە خەڵكی و ئیشیان تێدا دەكرد فەرمووی خەریكی ئیشی خۆتان بن ئێوە لەسەر كارێكی خێر و چاكن پاشان فەرمووی ئەگەر لەبەر ئەوە نەبوایە مەترسی ئەوەم هەیە خەڵكی ئەم كارە چاكەتان لێ زەوت بكەن منیش دادەبەزیم تاوەكو منیش حەبلەكەم ئەنایە سەر ئێرەم واتا سەرشانم ئاماژەی بۆ شانی كرد
صحیح البخاري: 1635
حَدَّثَنَا مُحَمَّدٌ ـ هُوَ ابْنُ سَلاَمٍ ـ أَخْبَرَنَا الْفَزَارِيُّ، عَنْ عَاصِمٍ، عَنِ الشَّعْبِيِّ، أَنَّ ابْنَ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ حَدَّثَهُ قَالَ سَقَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنْ زَمْزَمَ فَشَرِبَ وَهُوَ قَائِمٌ. قَالَ عَاصِمٌ فَحَلَفَ عِكْرِمَةُ مَا كَانَ يَوْمَئِذٍ إِلاَّ عَلَى بَعِيرٍ.
كوڕی عباس دەڵێ لە ئاوی زەمزەمی داوە بە پەیامبەری خوا ﷺ ئەویش بە پێوە لێی خواردۆتەوە عاصم دەڵێت عیكریمە سوێندی خواردووە كە لەو ڕۆژەدا بە سواری وشترەوە بووە
صحیح البخاري: 1637
حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ عُرْوَةُ سَأَلْتُ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ فَقُلْتُ لَهَا أَرَأَيْتِ قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَى {إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا} فَوَاللَّهِ مَا عَلَى أَحَدٍ جُنَاحٌ أَنْ لاَ يَطُوفَ بِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ. قَالَتْ بِئْسَ مَا قُلْتَ يَا ابْنَ أُخْتِي إِنَّ هَذِهِ لَوْ كَانَتْ كَمَا أَوَّلْتَهَا عَلَيْهِ كَانَتْ لاَ جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ لاَ يَتَطَوَّفَ بِهِمَا، وَلَكِنَّهَا أُنْزِلَتْ فِي الأَنْصَارِ، كَانُوا قَبْلَ أَنْ يُسْلِمُوا يُهِلُّونَ لِمَنَاةَ الطَّاغِيَةِ الَّتِي كَانُوا يَعْبُدُونَهَا عِنْدَ الْمُشَلَّلِ، فَكَانَ مَنْ أَهَلَّ يَتَحَرَّجُ أَنْ يَطُوفَ بِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، فَلَمَّا أَسْلَمُوا سَأَلُوا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ ذَلِكَ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّا كُنَّا نَتَحَرَّجُ أَنْ نَطُوفَ بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى {إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ} الآيَةَ. قَالَتْ عَائِشَةُ ـ رضى الله عنها ـ وَقَدْ سَنَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الطَّوَافَ بَيْنَهُمَا، فَلَيْسَ لأَحَدٍ أَنْ يَتْرُكَ الطَّوَافَ بَيْنَهُمَا. ثُمَّ أَخْبَرْتُ أَبَا بَكْرِ بْنَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، فَقَالَ إِنَّ هَذَا لَعِلْمٌ مَا كُنْتُ سَمِعْتُهُ، وَلَقَدْ سَمِعْتُ رِجَالاً مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ، يَذْكُرُونَ أَنَّ النَّاسَ إِلاَّ مَنْ ذَكَرَتْ عَائِشَةُ مِمَّنْ كَانَ يُهِلُّ بِمَنَاةَ، كَانُوا يَطُوفُونَ كُلُّهُمْ بِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، فَلَمَّا ذَكَرَ اللَّهُ تَعَالَى الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ، وَلَمْ يَذْكُرِ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ فِي الْقُرْآنِ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ كُنَّا نَطُوفُ بِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَإِنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ، فَلَمْ يَذْكُرِ الصَّفَا فَهَلْ عَلَيْنَا مِنْ حَرَجٍ أَنْ نَطَّوَّفَ بِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى {إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ} الآيَةَ. قَالَ أَبُو بَكْرٍ فَأَسْمَعُ هَذِهِ الآيَةَ نَزَلَتْ فِي الْفَرِيقَيْنِ كِلَيْهِمَا فِي الَّذِينَ كَانُوا يَتَحَرَّجُونَ أَنْ يَطُوفُوا بِالْجَاهِلِيَّةِ بِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَالَّذِينَ يَطُوفُونَ ثُمَّ تَحَرَّجُوا أَنْ يَطُوفُوا بِهِمَا فِي الإِسْلاَمِ مِنْ أَجْلِ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَمَرَ بِالطَّوَافِ بِالْبَيْتِ، وَلَمْ يَذْكُرِ الصَّفَا حَتَّى ذَكَرَ ذَلِكَ بَعْدَ مَا ذَكَرَ الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ.
عوڕوە دەڵێ پرسیارم لە عائیشە كرد پێم وت ئەرێ ئەو ئایەتەت بینیوە كە خوا ئەفەرموێت
{إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا } –
{بەڕاستی صەفا و مەڕوە لەدروشمەكانی خوان جا هەر كەسێك حەجی ماڵی خوای كرد یا عەمرەی كرد هیچ تاوانی ناگات كە تەوافی ئەو دووانەش بكات} سوێند بە خوا هیچ كەس گوناهی ناگات ئەگەر تەوافی صفا و مروە نەكات عائیشە وتی ئەی خوشكەزای خۆم، چەند خراپت وت ئەگەر ئەم ئایەتە بەو شێوەیە بێت كە تۆ لێكی دەدەیتەوە و لێی تێگەیشتوویت ئەبێت هیچ كەس گوناهی نەگات ئەگەر تەوافیان نەكات نەخێر بەڵكو ئەم ئایەتە سەبارەت بە یاریدەدەران دابەزیوە ئەوان پێش ئەوەی كە موسوڵمان ببن ئیحرامیان بۆ مناتی یاخی دەبەست كە بتێك بوو لە لای المشلل كە كێوێكە لێوەی دا ئەبەزین بۆ لای قدید لەڕووی دەریاوە دەیان پەرست جا كەسێ وای كردبایە لەبەرشانی گران بوو كە تەوافی نێوان صفا و مروە بكات جا كاتێ موسوڵمان بوون لەو ڕووەوە پرسیاریان لە پەیامبەری خوا ﷺ كرد وتیان ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئێمە ئەوسا لەبەر شانمان گران بوو كە تەوافی نێوان صفا و مروە بكەین ئیدی ئەم ئایەتە هاتە خوارەوە كە خوای گەورە فەرمووی {إن الصفا والمروة من شعائر الله – بەڕاستی صفا و مروە لە دروشمەكانی دینی خوان} عائیشە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ تەواف كردنی نێوانیانی كرد بە سونەت و كەسیش بۆی نیە وازی لێ بێنێت
صحیح البخاري: 1643
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُبَيْدِ بْنِ مَيْمُونٍ، حَدَّثَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا طَافَ الطَّوَافَ الأَوَّلَ خَبَّ ثَلاَثًا وَمَشَى أَرْبَعًا، وَكَانَ يَسْعَى بَطْنَ الْمَسِيلِ إِذَا طَافَ بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ. فَقُلْتُ لِنَافِعٍ أَكَانَ عَبْدُ اللَّهِ يَمْشِي إِذَا بَلَغَ الرُّكْنَ الْيَمَانِيَ قَالَ لاَ. إِلاَّ أَنْ يُزَاحَمَ عَلَى الرُّكْنِ فَإِنَّهُ كَانَ لاَ يَدَعُهُ حَتَّى يَسْتَلِمَهُ.
كوڕی عومەر دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ كاتێ تەوافی یەكەمی كرد سێ سوڕانەوەی یەكەمی بە دەوری كەعبەدا بە گورجی و خێرایی كرد و چوارەكەی تریشی بە ڕۆیشتنی ئاسایی ئەكرد و لە بطن المسیل كاتێ تەوافی نێوان صفا و مروەی بكردایە بە گورجی ئەنجامی ئەدا
صحیح البخاري: 1644
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى، حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ،. قَالَ وَقَالَ لِي خَلِيفَةُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ، حَدَّثَنَا حَبِيبٌ الْمُعَلِّمُ، عَنْ عَطَاءٍ، عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ أَهَلَّ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم هُوَ وَأَصْحَابُهُ بِالْحَجِّ، وَلَيْسَ مَعَ أَحَدٍ مِنْهُمْ هَدْىٌ، غَيْرَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَطَلْحَةَ، وَقَدِمَ عَلِيٌّ مِنَ الْيَمَنِ، وَمَعَهُ هَدْىٌ فَقَالَ أَهْلَلْتُ بِمَا أَهَلَّ بِهِ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم. فَأَمَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم أَصْحَابَهُ أَنْ يَجْعَلُوهَا عُمْرَةً، وَيَطُوفُوا، ثُمَّ يُقَصِّرُوا وَيَحِلُّوا، إِلاَّ مَنْ كَانَ مَعَهُ الْهَدْىُ، فَقَالُوا نَنْطَلِقُ إِلَى مِنًى، وَذَكَرُ أَحَدِنَا يَقْطُرُ، فَبَلَغَ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ “ لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِي مَا اسْتَدْبَرْتُ مَا أَهْدَيْتُ، وَلَوْلاَ أَنَّ مَعِي الْهَدْىَ لأَحْلَلْتُ ”. وَحَاضَتْ عَائِشَةُ ـ رضى الله عنها ـ فَنَسَكَتِ الْمَنَاسِكَ كُلَّهَا، غَيْرَ أَنَّهَا لَمْ تَطُفْ بِالْبَيْتِ، فَلَمَّا طَهُرَتْ طَافَتْ بِالْبَيْتِ. قَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ تَنْطَلِقُونَ بِحَجَّةٍ وَعُمْرَةٍ، وَأَنْطَلِقُ بِحَجٍّ فَأَمَرَ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِي بَكْرٍ أَنْ يَخْرُجَ مَعَهَا إِلَى التَّنْعِيمِ، فَاعْتَمَرَتْ بَعْدَ الْحَجِّ.
جابڕی كوڕی عبدالله دەڵێ پەیامبەر ﷺ لەگەڵ هاوەڵەكانی حەجیان بەست هیچكامیان حەیوانی قوربانیان لەگەڵ خۆیان نەهێنابوو جگە لە پەیامبەری خوا ﷺ و طڵحە هەروەها علی یش كە لە یەمەنەوە هاتەوە حەیوانی قوربانی لەگەڵ خۆی هێنابوو وتی منیش ئیحڕامم بەستووە بۆ ئەوەی كە پەیامبەری خوا ﷺ ئیحڕامی بۆ بەستووە پەیامبەر ﷺ فەرمانی بە هاوەڵانی كرد كە ئیحڕامەكەیان بگۆڕن بۆ عەمرە و تەواف بكەن پاشان سەریان كورت بكەنەوە و ئیحڕام بشكێنن بێجگگە لەوانەی كە حەیوانی قوربانیان لەگەڵ خۆیان هێناوە وتیان بچین بۆ مینا لە گاتێكدا زەكەری هەریەك لە ئێمە ئاوی لێ ئەچۆڕێ واتا تازە جیماعی كردووە ئەم قسەیە گەیشتەوە بە پەیامبەر ﷺ ئەویش فەرمووی ئەم فكرەی كە ئێستە هەیە ئەوسا هەمبوایە حەیوانی قوربانیم لەگەڵ خۆما نە ئەهێنا ئەگەر ئێستەش حەیوانی قوربانیم پێ نەبوایە ئیحڕامم ئەشكاند
صحیح البخاري: 1651
حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ الأَزْرَقُ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ رُفَيْعٍ، قَالَ سَأَلْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ ـ رضى الله عنه ـ قُلْتُ أَخْبِرْنِي بِشَىْءٍ، عَقَلْتَهُ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أَيْنَ صَلَّى الظُّهْرَ وَالْعَصْرَ يَوْمَ التَّرْوِيَةِ قَالَ بِمِنًى. قُلْتُ فَأَيْنَ صَلَّى الْعَصْرَ يَوْمَ النَّفْرِ قَالَ بِالأَبْطَحِ. ثُمَّ قَالَ افْعَلْ كَمَا يَفْعَلُ أُمَرَاؤُكَ.
عبدالعزیزی كوڕی رافع دەڵێ پرسیارم لە ئەنەسی كوڕی مالیك كرد وتم شتێكم بۆ بگێڕەوە كە لە پەیامبەری خوات ﷺ بیستبێت و لێوەی تێگەیشتبێتیت، ئایا پەیامبەری خوا ﷺ نوێژی نیوەڕۆ و عەسری لە كوێ كرد لە ڕۆژی الترویە دا وتی لە مینا وتم ئەی لە ڕۆژی النفر دا مەبەست ڕۆژی سیانزەهەمی مانگی ذوالحجة وتی لە الأبطح پاشان وتی تۆیش بەو شێوە بكە كە سەركردەكانت دەیكەن
صحیح البخاري: 1653
حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، حَدَّثَنَا سَالِمٌ، قَالَ سَمِعْتُ عُمَيْرًا، مَوْلَى أُمِّ الْفَضْلِ عَنْ أُمِّ الْفَضْلِ، شَكَّ النَّاسُ يَوْمَ عَرَفَةَ فِي صَوْمِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَبَعَثْتُ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم بِشَرَابٍ فَشَرِبَهُ.
ئوم فضل دەڵێ خەڵكی دوودڵ بوون لەڕۆژووی پەیامبەر ﷺ لە ڕۆژی عەرەفەدا ئەوە بوو منیش جۆرە شەربەتێكم نارد بۆ پەیامبەر ﷺ ئەویش خواردیەوە
صحیح البخاري: 1658
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سَالِمٍ، قَالَ كَتَبَ عَبْدُ الْمَلِكِ إِلَى الْحَجَّاجِ أَنْ لاَ يُخَالِفَ ابْنَ عُمَرَ فِي الْحَجِّ، فَجَاءَ ابْنُ عُمَرَ ـ رضى الله عنه ـ وَأَنَا مَعَهُ يَوْمَ عَرَفَةَ حِينَ زَالَتِ الشَّمْسُ، فَصَاحَ عِنْدَ سُرَادِقِ الْحَجَّاجِ، فَخَرَجَ وَعَلَيْهِ مِلْحَفَةٌ مُعَصْفَرَةٌ فَقَالَ مَا لَكَ يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ فَقَالَ الرَّوَاحَ إِنْ كُنْتَ تُرِيدُ السُّنَّةَ. قَالَ هَذِهِ السَّاعَةَ قَالَ نَعَمْ. قَالَ فَأَنْظِرْنِي حَتَّى أُفِيضَ عَلَى رَأْسِي ثُمَّ أَخْرُجَ. فَنَزَلَ حَتَّى خَرَجَ الْحَجَّاجُ، فَسَارَ بَيْنِي وَبَيْنَ أَبِي، فَقُلْتُ إِنْ كُنْتَ تُرِيدُ السُّنَّةَ فَاقْصُرِ الْخُطْبَةَ وَعَجِّلِ الْوُقُوفَ. فَجَعَلَ يَنْظُرُ إِلَى عَبْدِ اللَّهِ، فَلَمَّا رَأَى ذَلِكَ عَبْدُ اللَّهِ قَالَ صَدَقَ.
كوڕی عومەر ئەگێڕێتەوە كە لە ڕۆژی عەڕەفەدا لەپاش نیوەڕۆ هاتە لای خێمەی حاجیاندا هاواری كرد و هاتە دەرەوە لە چادرەكە لە كاتێكدا كە شاڵێكی پان و پۆڕی لەخۆی ئاڵاندبوو كە ڕەنگ كرابوو وتی باوكی عبدالرحمن ئەوە چیتە ئەگەر تۆ سونەتت دەوێ با بگەڕێینەوە وتم ئێستە وتی بەڵێ وتم دەلێم گەڕێ تا ئاوێك ئەكەم بەسەر خۆمدا و پاشان دەردەچم ئەوە بوو دابەزی لە عەڕەفە تاوەكوو حاجیەكان دەرچوون لە نێوانی من و باوكمدا ئەرۆیشت وتم ئەگەر تۆ ئەتەوێ بەپێی سونەت بكەیت با وتارەكەت كورت و وەستانەكەت بەپەلە بێت لێرەدا تەماشای عبدالله ی ئەكرد وەك ئەوەی بزانێت كە ئایا قسەكەی پەسەند ئەكات یا نا كاتێ عبدالله ئەوەی لێوە بینی وتی ڕاستەكات چوونكە عبدالملكی كوڕی مەڕوان كاغەزی بۆ حەجاج نوسیبوو كە ئەبێت پێچەوانەی كوڕی عومەر نەكات لە دەستوری حەجدا
صحیح البخاري: 1660
حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، حَدَّثَنَا عَمْرٌو، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جُبَيْرِ بْنِ مُطْعِمٍ، عَنْ أَبِيهِ، كُنْتُ أَطْلُبُ بَعِيرًا لِي. وَحَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَمْرٍو، سَمِعَ مُحَمَّدَ بْنَ جُبَيْرٍ، عَنْ أَبِيهِ، جُبَيْرِ بْنِ مُطْعِمٍ قَالَ أَضْلَلْتُ بَعِيرًا لِي، فَذَهَبْتُ أَطْلُبُهُ يَوْمَ عَرَفَةَ، فَرَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم وَاقِفًا بِعَرَفَةَ، فَقُلْتُ هَذَا وَاللَّهِ مِنَ الْحُمْسِ فَمَا شَأْنُهُ هَا هُنَا
جوبەیری كوڕی موطعیم دەڵێ وشترێكم لە ڕۆژی عەڕەفەدا لێ وون بوو منیش بەدوایدا ئەگەڕام بینیم پەیامبەر ﷺ لە عەڕەفە وەستاوە وتم بەخوا ئەمە لەوەچەی قوڕەیشە ئەبێ لێرە چی بكات
صحیح البخاري: 1664
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، أَنَّهُ قَالَ سُئِلَ أُسَامَةُ وَأَنَا جَالِسٌ، كَيْفَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَسِيرُ فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ حِينَ دَفَعَ قَالَ كَانَ يَسِيرُ الْعَنَقَ، فَإِذَا وَجَدَ فَجْوَةً نَصَّ. قَالَ هِشَامٌ وَالنَّصُّ فَوْقَ الْعَنَقِ. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ فَجْوَةٌ مُتَّسَعٌ، وَالْجَمِيعُ فَجَوَاتٌ وَفِجَاءٌ، وَكَذَلِكَ رَكْوَةٌ وَرِكَاءٌ. مَنَاصٌ لَيْسَ حِينَ فِرَارٍ.
ئوسامەی كوڕی زەید دەڵێ كە پرسیاری لێكراوە پەیامبەر ﷺ چۆن ڕۆیشتووە لە حەجی ماڵئاوایدا لە كاتی پاڵە پەستۆدا وتی بەڕۆیشتنی ئاسایی ئەڕۆیشت بەڵام كاتێك بۆشایی یەكی بەدی ئەكرد گورجی دەچوو
صحیح البخاري: 1666
حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِي مَرْيَمَ، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سُوَيْدٍ، حَدَّثَنِي عَمْرُو بْنُ أَبِي عَمْرٍو، مَوْلَى الْمُطَّلِبِ أَخْبَرَنِي سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ، مَوْلَى وَالِبَةَ الْكُوفِيُّ حَدَّثَنِي ابْنُ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّهُ دَفَعَ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم يَوْمَ عَرَفَةَ فَسَمِعَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَرَاءَهُ زَجْرًا شَدِيدًا وَضَرْبًا وَصَوْتًا لِلإِبِلِ فَأَشَارَ بِسَوْطِهِ إِلَيْهِمْ وَقَالَ “ أَيُّهَا النَّاسُ عَلَيْكُمْ بِالسَّكِينَةِ، فَإِنَّ الْبِرَّ لَيْسَ بِالإِيضَاعِ ”. أَوْضَعُوا أَسْرَعُوا. خِلاَلَكُمْ مِنَ التَّخَلُّلِ بَيْنَكُمْ، وَفَجَّرْنَا خِلاَلَهُمَا. بَيْنَهُمَا.
كوڕی عباس دەڵێ لە خزمەت پەیامبەردا ﷺ لە ڕۆژی عەڕەفەدا پاڵە پەستۆیەك ڕویدا پەیامبەر ﷺ لە دوایەوە گوێی لە گیر و گاز و غەڵبەغەڵب و زرم و كوت و دەنگی وشتربوو ئەویش بە قامچیەكەی ئاماژەی بۆ كردن و فەرمووی خەڵكینە ئارام و لەسەر خۆ بن خێر و چاكە بە چرپ و چاپ و پەلە پەل ناكرێت
صحیح البخاري: 1671
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، عَنْ يَحْيَى، عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ، قَالَ حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ، مَوْلَى أَسْمَاءَ عَنْ أَسْمَاءَ، أَنَّهَا نَزَلَتْ لَيْلَةَ جَمْعٍ عِنْدَ الْمُزْدَلِفَةِ، فَقَامَتْ تُصَلِّي، فَصَلَّتْ سَاعَةً، ثُمَّ قَالَتْ يَا بُنَىَّ هَلْ غَابَ الْقَمَرُ قُلْتُ لاَ. فَصَلَّتْ سَاعَةً، ثُمَّ قَالَتْ هَلْ غَابَ الْقَمَرُ قُلْتُ نَعَمْ. قَالَتْ فَارْتَحِلُوا. فَارْتَحَلْنَا، وَمَضَيْنَا حَتَّى رَمَتِ الْجَمْرَةَ، ثُمَّ رَجَعَتْ فَصَلَّتِ الصُّبْحَ فِي مَنْزِلِهَا. فَقُلْتُ لَهَا يَا هَنْتَاهْ مَا أُرَانَا إِلاَّ قَدْ غَلَّسْنَا. قَالَتْ يَا بُنَىَّ، إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَذِنَ لِلظُّعُنِ.
ئەسماء كچی ئەبو بەكر دەڵێ لە شەوێكی كۆكردنەوەی حەج و عەمڕەدا لە موزدەلیفە دادەبەزێت ئینجا هەڵئەسێت ساتێك نوێژ دەكات پاشان دەڵێ كوڕی شیرینم ئادەی تەماشاكە بزانە مانگ ئاوا بووە یان نا ئەڵێ منیش وتم نەخێر ئینجا ساتێكی تر دەستی كردەوە بە نوێژكردن و پاشان وتی كوڕەكەم ئەرێ مانگ ئاوابوو وتم بەڵێ ئەویش وتی كەوابوو باركەن و بڕۆن ئێمەیش بارمان كرد و ڕۆیشتین هەتا ڕەجمی شەیتانی كرد پاشان گەڕایەوە لە هەوارگەكەی خۆی نوێژی بەیانی كرد پێم وت پوورێ وابزانم هێشتا دونیا تاریكە واتا هێشتا زووە وتی كوڕی خۆم پەیامبەری خوا ﷺ مۆڵەتی بە ئافرەتان داوە كەوا بكەن
صحیح البخاري: 1679
حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا أَفْلَحُ بْنُ حُمَيْدٍ، عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ نَزَلْنَا الْمُزْدَلِفَةَ فَاسْتَأْذَنَتِ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم سَوْدَةُ أَنْ تَدْفَعَ قَبْلَ حَطْمَةِ النَّاسِ، وَكَانَتِ امْرَأَةً بَطِيئَةً، فَأَذِنَ لَهَا، فَدَفَعَتْ قَبْلَ حَطْمَةِ النَّاسِ، وَأَقَمْنَا حَتَّى أَصْبَحْنَا نَحْنُ، ثُمَّ دَفَعْنَا بِدَفْعِهِ، فَلأَنْ أَكُونَ اسْتَأْذَنْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَمَا اسْتَأْذَنَتْ سَوْدَةُ أَحَبُّ إِلَىَّ مِنْ مَفْرُوحٍ بِهِ.
عائیشە دەڵێ لە موزدەلیفە دابەزین سەودە مۆڵەتی خواست لە پەیامبەر ﷺ كە تەواف بكات پێش ئەوەی جەنجاڵی و قەرەباڵغی پەیدا ببێت چوونكە سەودە ئافرەتێكی سست بوو ئەویش مۆڵەتیدا پێش ئەوەی بكەوێتە قەرەباڵغیەوە تەوافی خۆی كرد بەڵام ئێمە لە شوێنی خۆمان ماینەوە تا ڕۆژمان كردەوە پاشان بە تەوافی ئەو ئێمەش تەوافمان كرد بەخوا ئەگەر منیش مۆڵەتم لە پەیامبەری خوا ﷺ بخواستایە وەك چۆن سەودە مۆڵەتی خواست لەهەر شتێك كە دڵی پێ خۆش بكرێت لام خۆشتر بوو
صحیح البخاري: 1681
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ رَجَاءٍ، حَدَّثَنَا إِسْرَائِيلُ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ يَزِيدَ، قَالَ خَرَجْنَا مَعَ عَبْدِ اللَّهِ ـ رضى الله عنه ـ إِلَى مَكَّةَ، ثُمَّ قَدِمْنَا جَمْعًا، فَصَلَّى الصَّلاَتَيْنِ، كُلَّ صَلاَةٍ وَحْدَهَا بِأَذَانٍ وَإِقَامَةٍ، وَالْعَشَاءُ بَيْنَهُمَا، ثُمَّ صَلَّى الْفَجْرَ حِينَ طَلَعَ الْفَجْرُ، قَائِلٌ يَقُولُ طَلَعَ الْفَجْرُ. وَقَائِلٌ يَقُولُ لَمْ يَطْلُعِ الْفَجْرُ. ثُمَّ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ إِنَّ هَاتَيْنِ الصَّلاَتَيْنِ حُوِّلَتَا عَنْ وَقْتِهِمَا فِي هَذَا الْمَكَانِ الْمَغْرِبَ وَالْعِشَاءَ، فَلاَ يَقْدَمُ النَّاسُ جَمْعًا حَتَّى يُعْتِمُوا، وَصَلاَةَ الْفَجْرِ هَذِهِ السَّاعَةَ ”. ثُمَّ وَقَفَ حَتَّى أَسْفَرَ، ثُمَّ قَالَ لَوْ أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَفَاضَ الآنَ أَصَابَ السُّنَّةَ. فَمَا أَدْرِي أَقَوْلُهُ كَانَ أَسْرَعَ أَمْ دَفْعُ عُثْمَانَ ـ رضى الله عنه ـ فَلَمْ يَزَلْ يُلَبِّي حَتَّى رَمَى جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ يَوْمَ النَّحْرِ.
عبدالرحمن ی كوڕی یەزید دەڵێ لەگەڵ عبدالله ی كوڕی مسعود دا دەرچووین بۆ مەكە پاشان گەیشتین بە نیازی گرێ دانی حەج و عەمڕە پێكەوە ئەوە بوو هەردوو نوێژەكەی كرد نوێژی نیوەڕۆ و نوێژی عەسر هەریەكە بە تەنها و بە بانگ و قامەتی خۆی نوێژی خەوتنانیشی لەو نێوانەدا كرد پاشان نوێژی بەیانی كرد كاتێ شەبەقی دا یەكێ ئەیووت شەبەقی داوە و یەكێكیش ئەیووت شەبەقی نەداوە پاشان وتی پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی بێگومان ئەم دوو نوێژە لە كاتی خۆیان گۆڕاون لەم شوێنەدا نوێژی مەغریب و نوێژی عیشا با كەس كۆیان نەكاتەوە پێمەوە هەتا تاریكی دادێت نوێژی بەیانیش لەم ساتەوەختەدایە پاشان لەسەر كێوی عەڕەفە وەستا هەتا خۆرئاوا بوو پاشان وتی ئەگەر فەرماندەی ئیمانداران ئێستە لە عەڕەفە دابەزێت سونەتی پێكاوە نازانم ئایا قسەكەی ئەو خێراتربوو یاخوود ئامادەبونی عوثمان كە بەردەوام تەلبیەی دەكرد هەتا ڕەجمی شەیتانی كرد لە عقبە لە ڕۆژی جەژنی قورباندا
صحیح البخاري: 1683
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ عُقَيْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، أَنَّ ابْنَ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ تَمَتَّعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ، وَأَهْدَى فَسَاقَ مَعَهُ الْهَدْىَ مِنْ ذِي الْحُلَيْفَةِ، وَبَدَأَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَأَهَلَّ بِالْعُمْرَةِ، ثُمَّ أَهَلَّ بِالْحَجِّ، فَتَمَتَّعَ النَّاسُ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ، فَكَانَ مِنَ النَّاسِ مَنْ أَهْدَى فَسَاقَ الْهَدْىَ، وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ يُهْدِ، فَلَمَّا قَدِمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مَكَّةَ، قَالَ لِلنَّاسِ “ مَنْ كَانَ مِنْكُمْ أَهْدَى فَإِنَّهُ لاَ يَحِلُّ لِشَىْءٍ حَرُمَ مِنْهُ حَتَّى يَقْضِيَ حَجَّهُ، وَمَنْ لَمْ يَكُنْ مِنْكُمْ أَهْدَى فَلْيَطُفْ بِالْبَيْتِ، وَبِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَلْيُقَصِّرْ، وَلْيَحْلِلْ، ثُمَّ لِيُهِلَّ بِالْحَجِّ، فَمَنْ لَمْ يَجِدْ هَدْيًا فَلْيَصُمْ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةً إِذَا رَجَعَ إِلَى أَهْلِهِ ”. فَطَافَ حِينَ قَدِمَ مَكَّةَ، وَاسْتَلَمَ الرُّكْنَ أَوَّلَ شَىْءٍ، ثُمَّ خَبَّ ثَلاَثَةَ أَطْوَافٍ، وَمَشَى أَرْبَعًا، فَرَكَعَ حِينَ قَضَى طَوَافَهُ بِالْبَيْتِ عِنْدَ الْمَقَامِ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ سَلَّمَ، فَانْصَرَفَ فَأَتَى الصَّفَا فَطَافَ بِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ سَبْعَةَ أَطْوَافٍ، ثُمَّ لَمْ يَحْلِلْ مِنْ شَىْءٍ حَرُمَ مِنْهُ حَتَّى قَضَى حَجَّهُ وَنَحَرَ هَدْيَهُ يَوْمَ النَّحْرِ، وَأَفَاضَ فَطَافَ بِالْبَيْتِ، ثُمَّ حَلَّ مِنْ كُلِّ شَىْءٍ حَرُمَ مِنْهُ، وَفَعَلَ مِثْلَ مَا فَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَنْ أَهْدَى وَسَاقَ الْهَدْىَ مِنَ النَّاسِ.
كوڕی عومەر دەڵێ پەیامبەر ﷺ لە حەجی ماڵئاوایدا ئیحڕامی حەج و عومڕەی پێكەوە بەست قوربانیشی هێنابوو لە ذو الحلیفةوە پەیامبەری خوا ﷺ دەستی كرد بە جێ بەجێ كردنی دروشمەكانی لەسەرەتاوە ئیحڕامی بۆ عەمڕە بەست پاشان ئیحڕامی حەجیشی بەست خەڵكیش لە خزمەت پەیامبەردا ﷺ گەیشتە مەككە بە خەڵكی فەرموو هەركەس لە ئێوە حەیوانی قوربانی هێناوە ئەوە ئیدی هیچ شتێكی بۆ حەڵاڵ نابێت كەلێی حەڕام بوو بێت تاوەكو حەجەكەی تەواو نەكات هەركەسیش لە ئێوە حەیوانی قوربانی نەهێناوە و قوربانی نەكردووە ئەوە با تەوافی بیت و صفا و مروە بكات با سەری خۆیشی كورت كاتەوە و ئیحڕام بشكێنێ پاشان ئیحڕامی حەج ببەستێت و تەلبیە بكات هەركەسیش توانای حەیوانی قوربانی نیە و دەستی ناڕوا با سێ ڕۆژ بەڕۆژوو بێت لە حەجدا و حەوتیشی كە گەڕایەوە نێو كەسوكار و ماڵ و منداڵی
صحیح البخاري: 1691
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ، أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ، عَنِ الْمِسْوَرِ بْنِ مَخْرَمَةَ، وَمَرْوَانَ، قَالاَ خَرَجَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مِنَ الْمَدِينَةِ زَمَنَ الْحُدَيْبِيَةِ فِي بِضْعَ عَشْرَةَ مِائَةً مِنْ أَصْحَابِهِ، حَتَّى إِذَا كَانُوا بِذِي الْحُلَيْفَةِ قَلَّدَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم الْهَدْىَ وَأَشْعَرَ وَأَحْرَمَ بِالْعُمْرَةِ.
میسوڕی كوڕی مەخرەمە و مەڕوان دەڵێن پەیامبەر ﷺ لەگەڵ پتر لە هەزار كەسێكدا لە هاوەڵەكانی دەرچوو تا كاتێ گەیشتنە ذو الحلفیة پەیامبەر ﷺ ملوانكەكەی كردە مل حەیوانی قوربانی یەكان و برینەی كردن و ئیحڕامی عەمڕەی بەست
صحیح البخاري: 1694
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي بَكْرِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حَزْمٍ، عَنْ عَمْرَةَ بِنْتِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، أَنَّهَا أَخْبَرَتْهُ أَنَّ زِيَادَ بْنَ أَبِي سُفْيَانَ كَتَبَ إِلَى عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ إِنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ مَنْ أَهْدَى هَدْيًا حَرُمَ عَلَيْهِ مَا يَحْرُمُ عَلَى الْحَاجِّ حَتَّى يُنْحَرَ هَدْيُهُ. قَالَتْ عَمْرَةُ فَقَالَتْ عَائِشَةُ ـ رضى الله عنها ـ لَيْسَ كَمَا قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ، أَنَا فَتَلْتُ قَلاَئِدَ هَدْىِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِيَدَىَّ، ثُمَّ قَلَّدَهَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِيَدَيْهِ، ثُمَّ بَعَثَ بِهَا مَعَ أَبِي فَلَمْ يَحْرُمْ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم شَىْءٌ أَحَلَّهُ اللَّهُ حَتَّى نُحِرَ الْهَدْىُ.
لە عائیشە دەگێڕنەوە كە پێی گەیشتۆتەوە عبدالله ی كوڕی عباس وتویەتی هەركەس قوربانی لەگەڵ خۆی هێنا ئەوەی كە لەسەر حاجی حەڕام ئەبێت لەسەر ئەویش حەڕام ئەبێت هەتا قوربانیەكەی سەردەبڕێت عائیشەش وتی ملی حەیوانی قوربانیەكانم بۆ پەیامبەری خوا ﷺ هۆنیەوە پاشان پەیامبەر ﷺ بەدەستی خۆی كردیە ملیان پاشان بە باوكما ناردنی هیچ شتێك لەسەر پەیامبەری خوا ﷺ حەڕام نەبوو كە خوا بۆی حەڵاڵ كردبێت هەتا قوربانیەكانیان سەربڕی
صحیح البخاري: 1700
حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنِ الأَسْوَدِ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ أَهْدَى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مَرَّةً غَنَمًا.
عائیشە دەڵێ پەیامبەر ﷺ مەڕی نارد وەك قوربانی
صحیح البخاري: 1701
حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ، حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ، عَنِ الأَسْوَدِ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ كُنْتُ أَفْتِلُ الْقَلاَئِدَ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَيُقَلِّدُ الْغَنَمَ، وَيُقِيمُ فِي أَهْلِهِ حَلاَلاً.
عائیشە دەڵێ من خۆم ملوانكەم ئەهۆنیەوە بۆ حەیوانی قوربانی یەكان بۆ پەیامبەری خوا ﷺ ئەویش ملوانكەی ئەكردە ملیان و لە ناوماڵ و خێزانی خۆشیدا دەمایەوە هیچ شتێكی لەسەر حەڕام نەبوو
صحیح البخاري: 1702
حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَلِيٍّ، حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ مُعَاذٍ، حَدَّثَنَا ابْنُ عَوْنٍ، عَنِ الْقَاسِمِ، عَنْ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ فَتَلْتُ قَلاَئِدَهَا مِنْ عِهْنٍ كَانَ عِنْدِي.
دایكی بڕواداران – ڕەزای خوای لێ بێ – دەڵێ ملوانكەكانم لە خورییەك دەڕست كە پێم بوو
صحیح البخاري: 1705
حَدَّثَنَا قَبِيصَةُ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنِ ابْنِ أَبِي نَجِيحٍ، عَنْ مُجَاهِدٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي لَيْلَى، عَنْ عَلِيٍّ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ أَمَرَنِي رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنْ أَتَصَدَّقَ بِجِلاَلِ الْبُدْنِ الَّتِي نَحَرْتُ وَبِجُلُودِهَا.
عەلی دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمانی پێكردم هەموو ئەو جل و كەل و پەلانەی كە لەسەر پشتی وشتری قوربانیەكان هەبوو كە سەرم بڕیبوون لەگەڵ پێستەكانیشیان بكەم بە خێر و بیبەخشمەوە
صحیح البخاري: 1707
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ، عَنْ عَمْرَةَ بِنْتِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، قَالَتْ سَمِعْتُ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ تَقُولُ خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لِخَمْسٍ بَقِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ، لاَ نُرَى إِلاَّ الْحَجَّ، فَلَمَّا دَنَوْنَا مِنْ مَكَّةَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَنْ لَمْ يَكُنْ مَعَهُ هَدْىٌ، إِذَا طَافَ وَسَعَى بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ أَنْ يَحِلَّ، قَالَتْ فَدُخِلَ عَلَيْنَا يَوْمَ النَّحْرِ بِلَحْمِ بَقَرٍ. فَقُلْتُ مَا هَذَا قَالَ نَحَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ أَزْوَاجِهِ. قَالَ يَحْيَى فَذَكَرْتُهُ لِلْقَاسِمِ، فَقَالَ أَتَتْكَ بِالْحَدِيثِ عَلَى وَجْهِهِ.
عائیشە دەڵێ پێنج ڕۆژ لە مانگی ذی القعدة مابوو لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ دەرچووین تەنها بە نیازی حەج كاتێ لە مەكە نزیك بووینەوە پەیامبەری خوا ﷺ فەرمانیدا هەركەس حەیوانی قوربانی لەگەڵ خۆی هێناوە كاتێ تەوافی كرد و هاتوچۆی نێوان صفا و مروەی تەواو كرد با ئیحڕام بشكێنێ، دەڵێ لە ڕۆژی جەژنی قورباندا پەیامبەری خوا ﷺ قوربانی كردووە بۆ هاوسەرەكانی
صحیح البخاري: 1709
حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، سَمِعَ خَالِدَ بْنَ الْحَارِثِ، حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ، عَنْ نَافِعٍ، أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ ـ رضى الله عنه ـ كَانَ يَنْحَرُ فِي الْمَنْحَرِ. قَالَ عُبَيْدُ اللَّهِ مَنْحَرِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم.
لە عبدالله ی كوڕی عومەرەوە ئەگێڕنەوە لەو شوێنەدا حەیوانی قوربانیەكانی سەردەبڕی كە پەیامبەری خوا ﷺ تیایدا سەری دەبڕین
صحیح البخاري: 1710
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ، عَنْ يُونُسَ، عَنِ زِيَادِ بْنِ جُبَيْرٍ، قَالَ رَأَيْتُ ابْنَ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَتَى عَلَى رَجُلٍ، قَدْ أَنَاخَ بَدَنَتَهُ يَنْحَرُهَا، قَالَ ابْعَثْهَا قِيَامًا مُقَيَّدَةً، سُنَّةَ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه وسلم. وَقَالَ شُعْبَةُ عَنْ يُونُسَ أَخْبَرَنِي زِيَادٌ.
زیادی كوڕی جوبەیر دەڵێ كوڕی عومەرم بینی كەسێكی بینی وشترەكەی یخ دابوو خەریك بوو سەری دەبڕی ئەویش وتی بیبەستەرەوە و بە پێوە سەری بڕە سونەتی محمد ﷺ وایە
صحیح البخاري: 1713
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي الْحَسَنُ بْنُ مُسْلِمٍ، وَعَبْدُ الْكَرِيمِ الْجَزَرِيُّ، أَنَّ مُجَاهِدًا، أَخْبَرَهُمَا أَنَّ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِي لَيْلَى أَخْبَرَهُ أَنَّ عَلِيًّا ـ رضى الله عنه ـ أَخْبَرَهُ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم أَمَرَهُ أَنْ يَقُومَ عَلَى بُدْنِهِ، وَأَنْ يَقْسِمَ بُدْنَهُ كُلَّهَا، لُحُومَهَا وَجُلُودَهَا وَجِلاَلَهَا، وَلاَ يُعْطِيَ فِي جِزَارَتِهَا شَيْئًا.
علی دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرمانی پێكردم كە سەرپەرشتی سەربڕینی حەیوانی قوربانی یەكان بكەم هیچ شتێكی لێ نەبەخشم بە قەسابەكە لە كرێی سەربڕیندا
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ، حَدَّثَنَا عَطَاءٌ، سَمِعَ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ ـ رضى الله عنهما ـ يَقُولُ كُنَّا لاَ نَأْكُلُ مِنْ لُحُومِ بُدْنِنَا فَوْقَ ثَلاَثِ مِنًى، فَرَخَّصَ لَنَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ “ كُلُوا وَتَزَوَّدُوا ”. فَأَكَلْنَا وَتَزَوَّدْنَا. قُلْتُ لِعَطَاءٍ أَقَالَ حَتَّى جِئْنَا الْمَدِينَةَ قَالَ لاَ.
جابڕی كوڕی عبدالله دەڵێ ئێمە لە گۆشتی قوربانیەكانی خۆمانمان نەدەخوارد لە سێ شەو زیاتر پەیامبەر ﷺ ڕێگەی پێ داین و فەرمووی بیخۆن و توێشووشی لێ هەڵگرن ئێمەش ئیتر لێمان خوارد و لێشمان گڵ دایەوە
صحیح البخاري: 1719
حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، أَخْبَرَنَا شُعَيْبُ بْنُ أَبِي حَمْزَةَ، قَالَ نَافِعٌ كَانَ ابْنُ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ يَقُولُ حَلَقَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي حَجَّتِهِ.
كوڕی عومەر دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ لەو حەجەیدا كە كردی سەری خۆی تاشی
صحیح البخاري: 1726
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ نَافِعٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ” اللَّهُمَّ ارْحَمِ الْمُحَلِّقِينَ ”. قَالُوا وَالْمُقَصِّرِينَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ ” اللَّهُمَّ ارْحَمِ الْمُحَلِّقِينَ ”. قَالُوا وَالْمُقَصِّرِينَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ ” وَالْمُقَصِّرِينَ ”. وَقَالَ اللَّيْثُ حَدَّثَنِي نَافِعٌ ” رَحِمَ اللَّهُ الْمُحَلِّقِينَ ” مَرَّةً أَوْ مَرَّتَيْنِ. قَالَ وَقَالَ عُبَيْدُ اللَّهِ حَدَّثَنِي نَافِعٌ وَقَالَ فِي الرَّابِعَةِ ” وَالْمُقَصِّرِينَ ”.
لە عبدالله ی كوڕی عومەر ئەگێڕێتەوە كە پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی خوایە ڕەحم بكە بەوانەی كە سەریان تاشیوە، وتیان ئەوانەیش كە كورتیان كردۆتەوە ئەی پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی خوایە ڕەحم بكە بەوانەی كە سەریان تاشیوە، وتیان ئەوانەیش كە كورتیان كردۆتەوە فەرمووی ئەوانەیش كە كورتیان كردۆتەوە
صحیح البخاري: 1727
حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمٍ، عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ طَاوُسٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، عَنْ مُعَاوِيَةَ ـ رضى الله عنهم ـ قَالَ قَصَّرْتُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِمِشْقَصٍ.
معاویە – ڕەزای خوای لێ بێ – دەڵێ بەتیرێكی تیژی دەم پان قژی پەیامبەرم ﷺ كورت كردەوە
صحیح البخاري: 1730
حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا مِسْعَرٌ، عَنْ وَبَرَةَ، قَالَ سَأَلْتُ ابْنَ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ مَتَى أَرْمِي الْجِمَارَ قَالَ إِذَا رَمَى إِمَامُكَ فَارْمِهْ. فَأَعَدْتُ عَلَيْهِ الْمَسْأَلَةَ، قَالَ كُنَّا نَتَحَيَّنُ، فَإِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ رَمَيْنَا.
وەبرە دەڵێ بە كوڕی عومەرم وت كەی شەیتان ڕەجم بكەم باشە، وتی كاتێ ئەوەی كە پێشەوا و چاوساغتە بەردی هاوێشت تۆش بیهاوێ منیش پرسیارەكەم لێ دووبارە كردەوە وتم چۆن چۆنی وتی ئێمە بە دوای هەل و كاتی خۆیدا ئەگەڕاین كاتێ خۆر لە ناوەڕاستی ئاسمان لای ئەدا پاش نیوەڕۆ شەیتانمان ڕەجم دەكرد
صحیح البخاري: 1746
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ، أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ يَزِيدَ، قَالَ رَمَى عَبْدُ اللَّهِ مِنْ بَطْنِ الْوَادِي، فَقُلْتُ يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ، إِنَّ نَاسًا يَرْمُونَهَا مِنْ فَوْقِهَا، فَقَالَ وَالَّذِي لاَ إِلَهَ غَيْرُهُ هَذَا مَقَامُ الَّذِي أُنْزِلَتْ عَلَيْهِ سُورَةُ الْبَقَرَةِ صلى الله عليه وسلم. وَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْوَلِيدِ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ بِهَذَا.
عبدالله ی كوڕی مسعود دەگێڕێتەوە كە لەناو شیوەكەوە شەیتانی ڕەجم كردووە پێیان وت كەسانی ئەوتۆ هەن لەسەرووی ئەوێوە ڕەجم دەكەن وتی سوێند بەوەی كە هیچ مەعبوودێكی بەحەق نیە جگە لەو ئەو كەسەی سوڕەتی مانگای لەسەر دابەزیوە لەم شوێنەدا وەستاوە و ڕەجمی كردووە
صحیح البخاري: 1747
حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ عُمَرَ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنِ الْحَكَمِ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ يَزِيدَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّهُ انْتَهَى إِلَى الْجَمْرَةِ الْكُبْرَى جَعَلَ الْبَيْتَ عَنْ يَسَارِهِ، وَمِنًى عَنْ يَمِينِهِ، وَرَمَى بِسَبْعٍ، وَقَالَ هَكَذَا رَمَى الَّذِي أُنْزِلَتْ عَلَيْهِ سُورَةُ الْبَقَرَةِ صلى الله عليه وسلم.
عبدالله ی كوڕی مسعود دەگێڕێتەوە كە هاتووە بۆ لای شەیتانی گەورە و بەیتی خستۆتە لای چەپیەوە و میناشی خستۆتە لای ڕاستیەوە و بە حەوت بەرد شەیتانی ڕەجم كردووە و وتویەتی ئەو كەسەی سوڕەتی مانگای لەسەر دابەزیوە هەر ئاوا شەیتانی ڕەجم كردووە
صحیح البخاري: 1748
حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ، حَدَّثَنَا طَلْحَةُ بْنُ يَحْيَى، حَدَّثَنَا يُونُسُ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، عَنْ سَالِمٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّهُ كَانَ يَرْمِي الْجَمْرَةَ الدُّنْيَا بِسَبْعِ حَصَيَاتٍ، يُكَبِّرُ عَلَى إِثْرِ كُلِّ حَصَاةٍ، ثُمَّ يَتَقَدَّمُ حَتَّى يُسْهِلَ فَيَقُومَ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ فَيَقُومُ طَوِيلاً، وَيَدْعُو وَيَرْفَعُ يَدَيْهِ، ثُمَّ يَرْمِي الْوُسْطَى، ثُمَّ يَأْخُذُ ذَاتَ الشِّمَالِ فَيَسْتَهِلُ وَيَقُومُ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ فَيَقُومُ طَوِيلاً وَيَدْعُو وَيَرْفَعُ يَدَيْهِ، وَيَقُومُ طَوِيلاً، ثُمَّ يَرْمِي جَمْرَةَ ذَاتِ الْعَقَبَةِ مِنْ بَطْنِ الْوَادِي، وَلاَ يَقِفُ عِنْدَهَا ثُمَّ يَنْصَرِفُ فَيَقُولُ هَكَذَا رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَفْعَلُهُ.
عبدالله ی كوڕی عومەر ئەگێڕێتەوە كە بە حەوت بەرد شەیتانی ڕەجم كردووە لەگەڵ هاوێشتنی هەر بەردێكدا الله أكبر ی ئەكرد پاشان پێشكەوت تا گەیشتە دەشتایی یەكە ئینجا ڕووی كردە ڕووگە و ڕاوەستا و ڕاوەستانەكەی درێژەی كێشا و دوعا و نزای كرد و هەردوو دەستی بەرز كردەوە و پاشان شەیتانی ناوەنجیشی ڕەجن كرد بەڵام بەلای ڕاستدا وەرچەرخا و چوو بەرەو دەستەكە و بە پێوە وەستا و ڕووی كردە ڕووگە و وەستانەكەی درێژەی كێشا نزای دەكرد و هەردوو دەستی بەرز كردبۆوە پاشان شەیتانی گەورەشی لە ناو شیوەكەدا ڕەجم كرد بەڵام لەوێدا نە دەوەستا و بەردەوام دەڕۆیشت و دەیووت پەیامبەرم ﷺ بینیوە ئاوای كردووە
صحیح البخاري: 1751
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنِ ابْنِ طَاوُسٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ أُمِرَ النَّاسُ أَنْ يَكُونَ آخِرُ عَهْدِهِمْ بِالْبَيْتِ، إِلاَّ أَنَّهُ خُفِّفَ عَنِ الْحَائِضِ.
كوڕی عباس دەڵێ خەڵكی وایان فەرمان پێكراوە كە دواهەمین مەنزڵیان ماڵی بەیت بێت واتا دروشمەكانی حەج بە تەوافی ماڵئاوایی كۆتایی بێنن بەڵام ئەوە هەیە ئەم تەوافی ماڵئاوایی یە لەسەر ئافرەتی بێ نوێژ لابراوە
صحیح البخاري: 1755
حَدَّثَنَا أَصْبَغُ بْنُ الْفَرَجِ، أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ، عَنْ عَمْرِو بْنِ الْحَارِثِ، عَنْ قَتَادَةَ، أَنَّ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ ـ رضى الله عنه ـ حَدَّثَهُ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم صَلَّى الظُّهْرَ وَالْعَصْرَ، وَالْمَغْرِبَ وَالْعِشَاءَ، ثُمَّ رَقَدَ رَقْدَةً بِالْمُحَصَّبِ، ثُمَّ رَكِبَ إِلَى الْبَيْتِ فَطَافَ بِهِ. تَابَعَهُ اللَّيْثُ حَدَّثَنِي خَالِدٌ، عَنْ سَعِيدٍ، عَنْ قَتَادَةَ، أَنَّ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ ـ رضى الله عنه ـ حَدَّثَهُ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
ئەنەسی كوڕی مالیك دەڵێ پەیامبەر ﷺ نوێژی نیوەڕۆ و عەسر و شێوان و خەوتنانی كردووە و پاشان سەرخەوێكی لە محصب شكاندووە پاشان سواربووە و چووە بۆ بەیت و تەوافی كردووە
صحیح البخاري: 1756
حَدَّثَنَا مُسْلِمٌ، حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ، حَدَّثَنَا ابْنُ طَاوُسٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ رُخِّصَ لِلْحَائِضِ أَنْ تَنْفِرَ إِذَا أَفَاضَتْ. قَالَ وَسَمِعْتُ ابْنَ عُمَرَ، يَقُولُ إِنَّهَا لاَ تَنْفِرُ. ثُمَّ سَمِعْتُهُ يَقُولُ بَعْدُ إِنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم رَخَّصَ لَهُنَّ.
كوڕی عباس دەڵێ پەیامبەر ﷺ مۆڵەتی ئافرەتانی بێ نوێژی داوە كە ئیحڕام بشكێنێ كاتێ تەوافی أَفَاضَتْ كرد و لە عەڕەفە دابەزی هەروەها دەڵێ گوێم لە كوڕی عەمەر بوو ئەیوت نابێت ئیحڕام بشكێنێ پاشان گوێم لێ بوو ئەیووت پەیامبەر ﷺ مۆڵەتی داون
صحیح البخاري: 1760, 1761
وَقَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى حَدَّثَنَا حَمَّادٌ، عَنْ أَيُّوبَ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّهُ كَانَ إِذَا أَقْبَلَ بَاتَ بِذِي طُوًى، حَتَّى إِذَا أَصْبَحَ دَخَلَ، وَإِذَا نَفَرَ مَرَّ بِذِي طُوًى وَبَاتَ بِهَا حَتَّى يُصْبِحَ، وَكَانَ يَذْكُرُ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَفْعَلُ ذَلِكَ.
كوڕی عباس ئەگێڕێتەوە كاتێ دەچوو بۆ حەج لە ذی طوی ئەنووست كاتێ ڕۆژ ئەبوویەوە بە بەیانیدا دەچووە ناو مەككەوە وە كاتێكیش تەوافی ماڵئاوایی ئەكرد ڕائەبوورد بەلای ذی الطوی دا لەوێ ئەنوسست تا بەیانی ئەیووت كە پەیامبەر ﷺ وای كردووە
صحیح البخاري: 1769
باب وجوب العمرة وفضلها
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ سُمَىٍّ، مَوْلَى أَبِي بَكْرِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِي صَالِحٍ السَّمَّانِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ الْعُمْرَةُ إِلَى الْعُمْرَةِ كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُمَا، وَالْحَجُّ الْمَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزَاءٌ إِلاَّ الْجَنَّةُ ”.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی عومڕە بۆ عومڕە ئەبێتە كەفارەتی ئەو گوناهانەی نێوانیان حەجی پوخت و وەرگیراویش پاداشتی جگە لە بەهەشت شتێكی تر نیە
صحیح البخاري: 1773
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ، أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ، أَنَّ عِكْرِمَةَ بْنَ خَالِدٍ، سَأَلَ ابْنَ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ عَنِ الْعُمْرَةِ، قَبْلَ الْحَجِّ فَقَالَ لاَ بَأْسَ.
قَالَ عِكْرِمَةُ قَالَ ابْنُ عُمَرَ اعْتَمَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم قَبْلَ أَنْ يَحُجَّ.
كوڕی عومەر كە پرسیاری لێكراوە لە عومڕەكردن پێش حەج ئەویش وتویەتی قەی ناكات وە وتویەتی پەیامبەر ﷺ عومڕەی كردووە پێش ئەوەی حەج بكات
صحیح البخاري: 1774
حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمٍ، أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي عَطَاءٌ، عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ، قَالَ سَأَلْتُ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ مَا اعْتَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي رَجَبٍ.
عوروەى کورى زوبەیر دەڵێت :پرسیارم کرد لە دایکە عائیشە (رضى الله عنها) ئایا پێغەمبەر لە رەجەب عومرەىکردوە فەرمووى نەخێر
سَأَلْتُ أنَسًا رَضِيَ اللَّهُ عنْه، كَمُ اعْتَمَرَ النبيُّ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ؟ قالَ: أرْبَعٌ: عُمْرَةُ الحُدَيْبِيَةِ في ذِي القَعْدَةِ حَيْثُ صَدَّهُ المُشْرِكُونَ، وعُمْرَةٌ مِنَ العَامِ المُقْبِلِ في ذِي القَعْدَةِ حَيْثُ صَالَحَهُمْ، وعُمْرَةُ الجِعِرَّانَةِ إذْ قَسَمَ غَنِيمَةَ – أُرَاهُ – حُنَيْنٍ قُلتُ: كَمْ حَجَّ؟ قالَ: واحِدَةً.
ئەنەسی كوڕی مالیك پرسیاری لێكراوە پەیامبەر ﷺ چەند عومڕەی كردووە ئەویش وتی چوار عومڕەی كرووە عومڕەی حودەیبیە لە مانگی ذی القعدة دا كە كافرانی قوڕەیش ڕێیان پێ گرت و نەیان هێشت بەڵام ساڵی داهاتوو كە لەگەڵیان ڕێكەوت و ئاشتەوایی لەگەڵ كردن بەجێی هێنا پاشان عومڕەی الجعرانة كاتێ دەستكەوتی جەنگی بەش كرد پێم وایە دەسكەوتی حونەین بوو وتم ئەی چەند حەجی كردووە وتی یەك حەج
صحیح البخاري: 1778
حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ، هِشَامُ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ، عَنْ قَتَادَةَ، قَالَ سَأَلْتُ أَنَسًا ـ رضى الله عنه ـ فَقَالَ اعْتَمَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم حَيْثُ رَدُّوهُ، وَمِنَ الْقَابِلِ عُمْرَةَ الْحُدَيْبِيَةِ، وَعُمْرَةً فِي ذِي الْقَعْدَةِ وَعُمْرَةً مَعَ حَجَّتِهِ.
قەتادە دەڵێ پرسیار لە ئەنەس كرا كە پەیامبەر ﷺ لەو ساڵەدا ویستی عومڕە بكات بەڵام نەیان هێشت و گەڕاندیانەوە پاشان لە ساڵی داهاتودا لە دوای ڕیكەوتنی حودەیبیە ئەنجامیدا عومڕەیەكیشی لە مانگی ذی القعدة دا عومڕەیەكیش هاوڕێ لەگەڵ ئەو حەجەی كە كردی
صحیح البخاري: 1779
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عُثْمَانَ، حَدَّثَنَا شُرَيْحُ بْنُ مَسْلَمَةَ، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ يُوسُفَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ، قَالَ سَأَلْتُ مَسْرُوقًا وَعَطَاءً وَمُجَاهِدًا. فَقَالُوا اعْتَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي ذِي الْقَعْدَةِ قَبْلَ أَنْ يَحُجَّ. وَقَالَ سَمِعْتُ الْبَرَاءَ بْنَ عَازِبٍ ـ رضى الله عنهما ـ يَقُولُ اعْتَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي ذِي الْقَعْدَةِ، قَبْلَ أَنْ يَحُجَّ مَرَّتَيْنِ.
بڕاء ی كوڕی عازب – ڕەزای خوایان لێ بێ – دەڵێ پەیامبەر ﷺ پێش ئەوەی حەج بكات لە مانگی ذی القعدة دا دووجار عومڕەی كردووە
صحیح البخاري: 1781
حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَمْرٍو، سَمِعَ عَمْرَو بْنَ أَوْسٍ، أَنَّ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِي بَكْرٍ ـ رضى الله عنهما ـ أَخْبَرَهُ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم أَمَرَهُ أَنْ يُرْدِفَ عَائِشَةَ، وَيُعْمِرَهَا مِنَ التَّنْعِيمِ. قَالَ سُفْيَانُ مَرَّةً سَمِعْتُ عَمْرًا، كَمْ سَمِعْتُهُ مِنْ عَمْرٍو.
عبدالرحمانی كوڕی ئەبی بەكر دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرمانی پێكردووە كە عائیشەی خوشكی لە پشت خۆیەوە سواربكات و لە التنعیمەوە عومڕەی پێ بكات
صحیح البخاري: 1784
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ بْنُ عَبْدِ الْمَجِيدِ ، عَنْ حَبِيبٍ الْمُعَلِّمِ ، عَنْ عَطَاءٍ ، حَدَّثَنِي جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَهَلَّ وَأَصْحَابُهُ بِالْحَجِّ، وَلَيْسَ مَعَ أَحَدٍ مِنْهُمْ هَدْيٌ غَيْرِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَطَلْحَةَ، وَكَانَ عَلِيٌّ قَدِمَ مِنَ الْيَمَنِ وَمَعَهُ الْهَدْيُ ، فَقَالَ : أَهْلَلْتُ بِمَا أَهَلَّ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَأَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَذِنَ لِأَصْحَابِهِ أَنْ يَجْعَلُوهَا عُمْرَةً، يَطُوفُوا بِالْبَيْتِ، ثُمَّ يُقَصِّرُوا وَيَحِلُّوا، إِلَّا مَنْ مَعَهُ الْهَدْيُ. فَقَالُوا : نَنْطَلِقُ إِلَى مِنًى وَذَكَرُ أَحَدِنَا يَقْطُرُ ؟ فَبَلَغَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ : ” لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِي مَا اسْتَدْبَرْتُ مَا أَهْدَيْتُ، وَلَوْلَا أَنَّ مَعِيَ الْهَدْيَ لَأَحْلَلْتُ “. وَأَنَّ، عَائِشَةَ حَاضَتْ فَنَسَكَتِ الْمَنَاسِكَ كُلَّهَا غَيْرَ أَنَّهَا لَمْ تَطُفْ بِالْبَيْتِ. قَالَ : فَلَمَّا طَهُرَتْ وَطَافَتْ قَالَتْ : يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَتَنْطَلِقُونَ بِعُمْرَةٍ وَحَجَّةٍ، وَأَنْطَلِقُ بِالْحَجِّ. فَأَمَرَ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِي بَكْرٍ أَنْ يَخْرُجَ مَعَهَا إِلَى التَّنْعِيمِ، فَاعْتَمَرَتْ بَعْدَ الْحَجِّ فِي ذِي الْحَجَّةِ، وَأَنَّ سُرَاقَةَ بْنَ مَالِكِ بْنِ جُعْشُمٍ لَقِيَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ بِالْعَقَبَةِ وَهُوَ يَرْمِيهَا، فَقَالَ : أَلَكُمْ هَذِهِ خَاصَّةً يَا رَسُولَ اللَّهِ ؟ قَالَ : لَا، بَلْ لِلْأَبَدِ.
سراقەی كوڕی مالیكی كوڕی جعشم بە خزمەت پەیامبەر ﷺ ئەگات لە عەقەبە كە خەریكی ڕەجم كردنی شەیتان بوو وتی ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئەمە هەر تایبەتە بە ئێوە فەرمووی نەخێر بەڵكو بۆ هەتاهەتایە
صحیح البخاري: 1785
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى، حَدَّثَنَا يَحْيَى، حَدَّثَنَا هِشَامٌ، قَالَ أَخْبَرَنِي أَبِي قَالَ، أَخْبَرَتْنِي عَائِشَةُ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مُوَافِينَ لِهِلاَلِ ذِي الْحَجَّةِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ” مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُهِلَّ بِعُمْرَةٍ فَلْيُهِلَّ، وَمَنْ أَحَبَّ أَنْ يُهِلَّ بِحَجَّةِ فَلْيُهِلَّ، وَلَوْلاَ أَنِّي أَهْدَيْتُ لأَهْلَلْتُ بِعُمْرَةٍ ”. فَمِنْهُمْ مَنْ أَهَلَّ بِعُمْرَةٍ، وَمِنْهُمْ مِنْ أَهَلَّ بِحَجَّةٍ، وَكُنْتُ مِمَّنْ أَهَلَّ بِعُمْرَةٍ، فَحِضْتُ قَبْلَ أَنْ أَدْخُلَ مَكَّةَ، فَأَدْرَكَنِي يَوْمُ عَرَفَةَ، وَأَنَا حَائِضٌ، فَشَكَوْتُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ ” دَعِي عُمْرَتَكِ، وَانْقُضِي رَأْسَكِ وَامْتَشِطِي، وَأَهِلِّي بِالْحَجِّ ”. فَفَعَلْتُ، فَلَمَّا كَانَتْ لَيْلَةُ الْحَصْبَةِ أَرْسَلَ مَعِي عَبْدَ الرَّحْمَنِ إِلَى التَّنْعِيمِ، فَأَرْدَفَهَا، فَأَهَلَّتْ بِعُمْرَةٍ مَكَانَ عُمْرَتِهَا، فَقَضَى اللَّهُ حَجَّهَا وَعُمْرَتَهَا، وَلَمْ يَكُنْ فِي شَىْءٍ مِنْ ذَلِكَ هَدْىٌ، وَلاَ صَدَقَةٌ، وَلاَ صَوْمٌ.
عائیشە دەڵێ لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ دەرچووین مانگی ذی الحجة سەرەتای بوو، پەیامبەر ﷺ فەرمووی هەركەس حەز ئەكات ئیحڕام بۆ عومڕە ببەستێت با وابكات ئەگەر من خۆم حەیوانی قوربانیم لەگەڵ خۆم نەهێنابا ئیحڕامم بۆ عومڕە ئەبەست جا هەیان بوو ئیحڕامی عومڕەی بەست و هەشیان بوو ئیحڕامی بۆ حەج بەست من بۆ خۆم ئیحڕامی عومڕەم بەست كەچی كەوتمە عادەی مانگانەوە پێش ئەوەی بچینە مەكەوە كاتێ ڕۆژی عەڕەفە بوو من هێشتا لە بێ نوێژیدا بووم منیش سكاڵای حاڵی خۆمم لای پەیامبەر ﷺ كرد ئەویش فەرمووی واز لە عومڕەكەت بهێنە و پەلكت هەڵوەشێنەوە و سەرت شانە بكە و ئیحڕامی حەج ببەستە منیش وامكرد جا كاتێ شەوی الحصبة هاتە پێش الحصبة شوێنێك بوو تیایدا نوستوون عبدالرحمانی لەگەڵ ناردم بۆ التنعیم ئیتر ئەوە بوو لە پاشكۆیەوە سواربوو ئیحڕامی بۆ عومڕەیش بەست كە لە شوێنی ئەو عومڕەیەی كە لە دەستی چوو بوو خوا حەج و عومرەكەیشی هەردوو بۆ رێك خست بێ ئەوەی لە هیچ شتێك لەوانەدا نە قوربانی كردن و نە فیدیە نە ڕۆژووی تێدا بێت
صحیح البخاري: 1786
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عِيسَى، حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ، أَخْبَرَنَا عَمْرٌو، عَنْ أَبِي الأَسْوَدِ، أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ، مَوْلَى أَسْمَاءَ بِنْتِ أَبِي بَكْرٍ حَدَّثَهُ أَنَّهُ، كَانَ يَسْمَعُ أَسْمَاءَ تَقُولُ كُلَّمَا مَرَّتْ بِالْحَجُونِ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ لَقَدْ نَزَلْنَا مَعَهُ هَا هُنَا، وَنَحْنُ يَوْمَئِذٍ خِفَافٌ، قَلِيلٌ ظَهْرُنَا، قَلِيلَةٌ أَزْوَادُنَا، فَاعْتَمَرْتُ أَنَا وَأُخْتِي عَائِشَةُ وَالزُّبَيْرُ وَفُلاَنٌ وَفُلاَنٌ، فَلَمَّا مَسَحْنَا الْبَيْتَ أَحْلَلْنَا، ثُمَّ أَهْلَلْنَا مِنَ الْعَشِيِّ بِالْحَجِّ.
ئەسماءی كچی ئەبو بەكر دەڵێ هەركات داوێتی بەلای الحجون دا كە شوێنێكی ناسراوە نزیك مەككەدا دەیووت صلی الله علی محمد بە خوا ئێمە لە خزمەتیدا ئا لێرەدا لامان داوە ئێمە ئەو ڕۆژە سووكەڵەبووین وشتر و وڵاخی سواریمان كەم بوو توێشومان كە بوو من و عائیشەی خوشكم و الزبیر و فڵان كەس و فڵان كەسیش عومڕەمان كرد كاتێ دەستمان هێنا بە كەعبەدا ئیحڕاممان شكاند لە پاشان لە شێواندا ئیحڕاممان بۆ حەج بەست
صحیح البخاري: 1796
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ نَافِعٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا قَفَلَ مِنْ غَزْوٍ أَوْ حَجٍّ أَوْ عُمْرَةٍ يُكَبِّرُ عَلَى كُلِّ شَرَفٍ مِنَ الأَرْضِ ثَلاَثَ تَكْبِيرَاتٍ، ثُمَّ يَقُولُ “ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، آيِبُونَ تَائِبُونَ عَابِدُونَ سَاجِدُونَ لِرَبِّنَا حَامِدُونَ، صَدَقَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَنَصَرَ عَبْدَهُ وَهَزَمَ الأَحْزَابَ وَحْدَهُ ”.
عبدالله ی كوڕی عومەر دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ كاتێ لە غەزایەك یا لە حەجێك یان لە عومڕەیەك ئەبوویەوە لەسەر هەموو ملەیەكدا سێ جار الله أكبر ی دەكرج پاشان ئەیفەرموو هیچ پەرستراوێكی بە حەق نیە جگە لە الله تاك و تەنها و بێ هاوەڵ و هاوتایە هەموو موڵك و دەسەڵاتێك و هەموو سوپاس و ستایشێك هەر بۆ ئەوە و توانای بەسەر هەموو شتێكدا هەیە گەڕاینەوە تۆبەمان كرد و بەندایەتیمان بۆ خودا بە جێ هێنا و كرنووشمان بۆ برد ئێمە سوپاسگوزارین بۆ پەروەردگارمان خوای تاك و تەنها ڕاستی فەرموو بەڵێنی خۆی بەجێ هێناوە و بەندەی خۆی سەرخست و هەرخۆیشی دەستە و گرۆ و لەشكرەكانی تێك شكاند
صحیح البخاري: 1797
حَدَّثَنَا مُعَلَّى بْنُ أَسَدٍ، حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ، حَدَّثَنَا خَالِدٌ، عَنْ عِكْرِمَةَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ لَمَّا قَدِمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مَكَّةَ اسْتَقْبَلَتْهُ أُغَيْلِمَةُ بَنِي عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، فَحَمَلَ وَاحِدًا بَيْنَ يَدَيْهِ وَآخَرَ خَلْفَهُ.
كوڕی عباس دەڵێ كاتێ پەیامبەر ﷺ گەیشتە مەككە چەند منداڵێكی بچووكی بەرەی عبدالمطلب هاتنە پێشوازی ئەویش یەكێكیانی لە بەردەمی خۆیەوە هەڵگرت و ئەوی تریشیانی لە پشتی خۆیەوە
صحیح البخاري: 1798
حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا هَمَّامٌ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي طَلْحَةَ، عَنْ أَنَسٍ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم لاَ يَطْرُقُ أَهْلَهُ، كَانَ لاَ يَدْخُلُ إِلاَّ غُدْوَةً أَوْ عَشِيَّةً.
ئەنەس دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ لە گەشتێ بهاتایەتەوە بە شەوا نەئەهاتەوە ماڵەوە سەر لە بەیانیان یا سەر لە ئێواران نەبوایە نەئەچووە ماڵەوە
صحیح البخاري: 1800
حَدَّثَنَا مُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ مُحَارِبٍ، عَنْ جَابِرٍ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ نَهَى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم أَنْ يَطْرُقَ أَهْلَهُ لَيْلاً.
جابڕ دەڵێ پەیامبەر ﷺ ڕێگری كردووە كە كەسێك لە گەشت هاتەوە بە شەوا خۆی بكات بە ماڵدا
صحیح البخاري: 1801
حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِي مَرْيَمَ، أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي حُمَيْدٌ، أَنَّهُ سَمِعَ أَنَسًا ـ رضى الله عنه ـ يَقُولُ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا قَدِمَ مِنْ سَفَرٍ، فَأَبْصَرَ دَرَجَاتِ الْمَدِينَةِ أَوْضَعَ نَاقَتَهُ، وَإِنْ كَانَتْ دَابَّةً حَرَّكَهَا. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ زَادَ الْحَارِثُ بْنُ عُمَيْرٍ عَنْ حُمَيْدٍ حَرَّكَهَا مِنْ حُبِّهَا.
ئەنەس دەڵێ كاتێ پەیامبەر ﷺ لە گەشتێك بهاتایەتەوە چاوی بەڕێ و بانە بەرزەكانی مەدینە بكەوتایە وشترەكەی نەوی دەكرد، خۆ ئەگەر وڵاخی سواریش بوایە تەكانی پێ ئەدا و تێوەی ئەژاند
صحیح البخاري: 1802
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، حَدَّثَنَا مَالِكٌ، عَنْ سُمَىٍّ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ السَّفَرُ قِطْعَةٌ مِنَ الْعَذَابِ، يَمْنَعُ أَحَدَكُمْ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ وَنَوْمَهُ، فَإِذَا قَضَى نَهْمَتَهُ فَلْيُعَجِّلْ إِلَى أَهْلِهِ ”.
ئەبو هریرە ئەویش لە پەیامبەرەوە ﷺ دەگێڕێتەوە كە فەرموویەتی گەشت خۆی لە خۆیدا بەشێكە لە ئازار و ئەشكەنجە خەو و خۆراك و خواردنەوە لە هەریەكێك لە ئێوە هەڵئەگرێت جا هەر كەس لە ئێوە ئامانج و مەبەستی خۆی لە گەشتدا بەدی هێنا با خاوە خاو نەكات و زوو بگەڕێتەوە ناو ماڵ و منداڵی
صحیح البخاري: 1804
باب إذا أحصر المعتمر
حَدَّثَنَا مُحَمَّدٌ، قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ صَالِحٍ، حَدَّثَنَا مُعَاوِيَةُ بْنُ سَلاَّمٍ، حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ أَبِي كَثِيرٍ، عَنْ عِكْرِمَةَ، قَالَ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَدْ أُحْصِرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَحَلَقَ رَأْسَهُ وَجَامَعَ نِسَاءَهُ، وَنَحَرَ هَدْيَهُ، حَتَّى اعْتَمَرَ عَامًا قَابِلاً.
كوڕی عباس دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ ڕێگری لێ كراوە نەیان هێشت بچێتە ناو مەككەوە هەربۆیە ئەویش ئیحڕامی شكاند و سەری تاشی و سەرجێی لەگەڵ خێزانەكانی كرد و قوربانی خۆیی سەربڕی پاشان لە ساڵی ئایندە عومڕەی ئەنجامدا
صحیح البخاري: 1809
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ، أَخْبَرَنَا يُونُسُ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ أَخْبَرَنِي سَالِمٌ، قَالَ كَانَ ابْنُ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ يَقُولُ أَلَيْسَ حَسْبُكُمْ سُنَّةَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم، إِنْ حُبِسَ أَحَدُكُمْ عَنِ الْحَجِّ طَافَ بِالْبَيْتِ وَبِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، ثُمَّ حَلَّ مِنْ كُلِّ شَىْءٍ، حَتَّى يَحُجَّ عَامًا قَابِلاً، فَيُهْدِي أَوْ يَصُومُ، إِنْ لَمْ يَجِدْ هَدْيًا. وَعَنْ عَبْدِ اللَّهِ، أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ حَدَّثَنِي سَالِمٌ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، نَحْوَهُ.
كوڕی عومەر دەڵێ ئەرێ سونەتی پەیامبەری خواتان ﷺ بەس نیە ئەگەر یەكێك لە ئێوە گیردار و ڕێی پێ نەدرا حەج بكات تەوافی بەیت و هاموشۆی نێوان صفا و مروە بكات پاشام هەموو شتێكی بۆ حەڵاڵ دەبێت تاوەكو لە ساڵێكی تردا لە دوای ئەو ساڵە حەج دەكات ئەوسا با قوربانی لەگەڵ خۆی ببات یاخود با ڕۆژوو بگرێت ئەگەر قوربانی بۆ هەڵنەسوڕا
صحیح البخاري: 1810
حَدَّثَنَا مَحْمُودٌ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنِ الْمِسْوَرِ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَحَرَ قَبْلَ أَنْ يَحْلِقَ، وَأَمَرَ أَصْحَابَهُ بِذَلِكَ.
المسور دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ قوربانی سەربڕیوە پێش ئەوەی سەری بتاشێ بە هاوڕێكانیشی فەرموو كەوا بكەن
صحیح البخاري: 1811
حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا سَيْفٌ، قَالَ حَدَّثَنِي مُجَاهِدٌ، قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِي لَيْلَى، أَنَّ كَعْبَ بْنَ عُجْرَةَ، حَدَّثَهُ قَالَ وَقَفَ عَلَىَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِالْحُدَيْبِيَةِ، وَرَأْسِي يَتَهَافَتُ قَمْلاً فَقَالَ ” يُؤْذِيكَ هَوَامُّكَ ”. قُلْتُ نَعَمْ. قَالَ ” فَاحْلِقْ رَأْسَكَ ـ أَوْ قَالَ ـ احْلِقْ ”. قَالَ فِيَّ نَزَلَتْ هَذِهِ الآيَةُ {فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ} إِلَى آخِرِهَا. فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ” صُمْ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ، أَوْ تَصَدَّقْ بِفَرَقٍ بَيْنَ سِتَّةٍ، أَوِ انْسُكْ بِمَا تَيَسَّرَ ”.
كعبی كوڕی عجرە وتویەتی پەیامبەر ﷺ بەسەر سەرمەوە وەستابوو لە ئاشتەوایی حودەیبیە دا لە كاتێكدا سەرم دەخورا لەبەر ڕشك و ئەسپێ فەرمووی چی یە جڕو جانەوەر خواردوویتی و ئازارت ئەدات وتم بەڵێ فەرمووی دە سەرت بتاشە یاخوود فەرمووی بیتاشە دەڵێ لەبارەی منەوە ئەم ئایەتە دابەزی كە دەفەرموێت {فمن كان منكم مريضا أو به أذى من رأسه – هەركەس لە ئێوە نەخۆش بوو یاخود هەستی بە ئازار ئەكرد لە سەریدا} تا كؤتایی ئایەتەكە، ئەوە بوو كە پەیامبەر ﷺ فەرمووی سێ ڕۆژ بەڕۆژوو بە یاخوود خێرێك بكە و دابەشی كە لە نێوان شەش كەسدا یاخود قوربانی یەك بكە بە هەر شتێكی ئەوتۆ كە بۆت هەڵسوڕێت
صحیح البخاري: 1815
كتاب جزاء الصيد
حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ الرَّبِيعِ، حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْمُبَارَكِ، عَنْ يَحْيَى، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي قَتَادَةَ، أَنَّ أَبَاهُ، حَدَّثَهُ قَالَ انْطَلَقْنَا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم عَامَ الْحُدَيْبِيَةِ فَأَحْرَمَ أَصْحَابُهُ، وَلَمْ أُحْرِمْ، فَأُنْبِئْنَا بِعَدُوٍّ بِغَيْقَةَ فَتَوَجَّهْنَا نَحْوَهُمْ، فَبَصُرَ أَصْحَابِي بِحِمَارِ وَحْشٍ، فَجَعَلَ بَعْضُهُمْ يَضْحَكُ إِلَى بَعْضٍ، فَنَظَرْتُ فَرَأَيْتُهُ فَحَمَلْتُ عَلَيْهِ الْفَرَسَ، فَطَعَنْتُهُ، فَأَثْبَتُّهُ، فَاسْتَعَنْتُهُمْ، فَأَبَوْا أَنْ يُعِينُونِي، فَأَكَلْنَا مِنْهُ، ثُمَّ لَحِقْتُ بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَخَشِينَا أَنْ نُقْتَطَعَ، أَرْفَعُ فَرَسِي شَأْوًا، وَأَسِيرُ عَلَيْهِ شَأْوًا، فَلَقِيتُ رَجُلاً مِنْ بَنِي غِفَارٍ فِي جَوْفِ اللَّيْلِ فَقُلْتُ أَيْنَ تَرَكْتَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ تَرَكْتُهُ بِتَعْهِنَ وَهُوَ قَائِلٌ السُّقْيَا. فَلَحِقْتُ بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَتَّى أَتَيْتُهُ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّ أَصْحَابَكَ أَرْسَلُوا يَقْرَءُونَ عَلَيْكَ السَّلاَمَ وَرَحْمَةَ اللَّهِ وَبَرَكَاتِهِ، وَإِنَّهُمْ قَدْ خَشُوا أَنْ يَقْتَطِعَهُمُ الْعُدُوُّ دُونَكَ، فَانْظُرْهُمْ، فَفَعَلَ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّا اصَّدْنَا حِمَارَ وَحْشٍ، وَإِنَّ عِنْدَنَا فَاضِلَةً. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لأَصْحَابِهِ “ كُلُوا ”. وَهُمْ مُحْرِمُونَ.
ئەبو قتادە دەڵێ لە ساڵی حودەیبیە دا لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ دەرچووین هاوەڵەكانی ئیحڕامیان بەست بوو بەڵام من نەم بەستبوو هەواڵمان پێ گەیشت كە كۆمەڵێك لە دوژمنان لە غیفە كە شوێنێكە لە وڵاتی بنی غفار لە نێوان مەككە و مەدینەدا بۆمان دێن ئێمەش چووین بەرەو ڕوویان هاوڕێكانم كەرەكێویەكیان بەدی كرد ئیدی لەناو خۆیاندا تەماشای یەكیان دەكرد و پێ دەكەنین منیش تەماشام كرد بەدیم كرد بە ئەسپەكەمەوە هەڵم كوتایە سەری و ڕمێكم لێدا و كۆلەوارم كرد ئینجا داوام لە هاوڕێكانم كرد كە یارمەتیم بدەن بەڵام یارمەتیان نەدام مینش كوشتم و لێمان خوارد پاشان گەیشتمەوە بە پەیامبەری خوا ﷺ ترساین كە بڕ ببیت جارێك ئەسپەكەم ئەدا لەبەر و جارێكیش سواری ئەبووم و ئەڕۆیشتم پیاوێكم لەبەری غفار پێ گەیشت لە نیوەشەودا وتم پەیامبەری خوات ﷺ لە كوێ بەجێ هێشت وتی لە تعهن حێم هێشت منیش گەیشتمەوە بە پەیامبەری خوا ﷺ كاتێ هاتمەوە خزمەتی وتم ئەی پەیامبەری خوا ﷺ هاوەڵەكانت منیان ناردووە سەلام و ڕەحمەت و بەرەكاتی خوات پێ ڕابگەیەنن ئەوان لەوە ترساون كە دوژمن لە تۆ بڕیان بكات بەڵكو بەڕێزتان چاوەڕێیان بكەن ئەویش چاوەڕێی كردن ئینجا وتم ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئێمە كەرەكێویەكمان ڕاو كردووە و لێشمان ماوەتەوە پەیامبەری خوا ﷺ بە هاوەڵەكانی فەرموو بخۆن لە كاتێكدا ئەوان لە ئیحڕامیشدا بوون
صحیح البخاري: 1822
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ بْنِ مَسْعُودٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ، عَنِ الصَّعْبِ بْنِ جَثَّامَةَ اللَّيْثِيِّ، أَنَّهُ أَهْدَى لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حِمَارًا وَحْشِيًّا، وَهْوَ بِالأَبْوَاءِ أَوْ بِوَدَّانَ فَرَدَّهُ عَلَيْهِ، فَلَمَّا رَأَى مَا فِي وَجْهِهِ قَالَ “ إِنَّا لَمْ نَرُدَّهُ عَلَيْكَ إِلاَّ أَنَّا حُرُمٌ ”.
عبدالله ی كوڕی عباس ئەویش لە الصعبی كوڕی جاثمە اللیشی یەوە دەگێڕێتەوە كە كەرەكێوییەكی بە دیاری ناردووە بۆ پەیامبەری خوا ﷺ لەكاتێكدا كە ئەو تەشریفی لە الأبواء یان بودان بووە ئەویش وەری ناگرێت كاتێ پێناخۆش بوونی لە ڕووخساریدا بەدی كرد فەرمووی ئێمە لەبەر هیچ نەبوو كە لێمان وەرنەگرتیت بەڵكو تەنها لەبەر ئەوەیە كە ئێمە لە ئیحڕامداین
صحیح البخاري: 1825
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سُلَيْمَانَ، قَالَ حَدَّثَنِي ابْنُ وَهْبٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي يُونُسُ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ خَمْسٌ مِنَ الدَّوَابِّ كُلُّهُنَّ فَاسِقٌ، يَقْتُلُهُنَّ فِي الْحَرَمِ الْغُرَابُ وَالْحِدَأَةُ وَالْعَقْرَبُ وَالْفَأْرَةُ وَالْكَلْبُ الْعَقُورُ ”.
عائیشە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی پێنج جۆرە دەعبا هەن هەرپێنجیان ناپوخت و پیسن لە كاتی ئیحڕامیشدا دەكوژرێن، قەلەڕەش و كۆلارە و دووپشك و مشك و سەگی هار
صحیح البخاري: 1829
حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ حَفْصِ بْنِ غِيَاثٍ، حَدَّثَنَا أَبِي، حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ، قَالَ حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ، عَنِ الأَسْوَدِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ بَيْنَمَا نَحْنُ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي غَارٍ بِمِنًى، إِذْ نَزَلَ عَلَيْهِ {وَالْمُرْسَلاَتِ} وَإِنَّهُ لَيَتْلُوهَا، وَإِنِّي لأَتَلَقَّاهَا مِنْ فِيهِ، وَإِنَّ فَاهُ لَرَطْبٌ بِهَا، إِذْ وَثَبَتْ عَلَيْنَا حَيَّةٌ فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ” اقْتُلُوهَا ”. فَابْتَدَرْنَاهَا، فَذَهَبَتْ، فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ” وُقِيَتْ شَرَّكُمْ كَمَا وُقِيتُمْ شَرَّهَا ”.
عبدالله ی كوڕی مسعود دەڵێ لە كاتێكدا ئێمە لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ بوین لە ئەشكەوتێكدا لە مینا سوڕەتی {والمرسلات} دابەزیە سەری، ئەو ئەیخوێندەوە و منیش لەدەمی پیرۆزی یەوە وەرم ئەگرت زمانی تەڕبوو پێی ئەمەندەمان زانی مارێك لێمان پەیدابوو پەیامبەر ﷺ فەرمووی بیكوژن ئێمەیش بە پەلە چووین بیكوژین كەچی لە دەستمان دەرچوو ڕۆیشت پەیامبەر ﷺ فەرمووی ئەو لە زیانی ئێوە پاڕێزرا هەوەك چۆن ئێوە لە زیانی ئەو پارێزران
صحیح البخاري: 1830
حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ، حَدَّثَنَا جَرِيرٌ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنْ مُجَاهِدٍ، عَنْ طَاوُسٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَوْمَ افْتَتَحَ مَكَّةَ ” لاَ هِجْرَةَ وَلَكِنْ جِهَادٌ وَنِيَّةٌ، وَإِذَا اسْتُنْفِرْتُمْ فَانْفِرُوا.
كوڕی عباس دەڵێ لەو ڕۆژەدا كە پەیامبەر ﷺ فەتحی مەككەی كرد فەرمووی ئیتر لەپاش فەتحی مەككە كۆچ كردن نیە بەڵام جیهاد و نیەتی خێر هەیە هەركاتیش داواتان لێكرا كە دەرچن بۆ غەزایەك ئامادەبن
صحیح البخاري: 1834
حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ مَخْلَدٍ، حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ بِلاَلٍ، عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ أَبِي عَلْقَمَةَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الأَعْرَجِ، عَنِ ابْنِ بُحَيْنَةَ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ احْتَجَمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَهْوَ مُحْرِمٌ بِلَحْىِ جَمَلٍ فِي وَسَطِ رَأْسِهِ.
ئەبی بحینە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ لە كاتێكدا لە ئیحڕامدا بوو لە لحی جمل كە شوێنێكە لە نێوان مەككە و مەدینەدا كەڵەشاخی لە تەوقە سەری خۆی گرت
صحیح البخاري: 1836
حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ أَبِي بِشْرٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ امْرَأَةً، مِنْ جُهَيْنَةَ جَاءَتْ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ إِنَّ أُمِّي نَذَرَتْ أَنْ تَحُجَّ، فَلَمْ تَحُجَّ حَتَّى مَاتَتْ أَفَأَحُجُّ عَنْهَا قَالَ “ نَعَمْ. حُجِّي عَنْهَا، أَرَأَيْتِ لَوْ كَانَ عَلَى أُمِّكِ دَيْنٌ أَكُنْتِ قَاضِيَةً اقْضُوا اللَّهَ، فَاللَّهُ أَحَقُّ بِالْوَفَاءِ ”.
لە كوڕی عباسەوە دەگێڕنەوە كە ژنێك لە هۆزی جهینە هاتۆتە خزمەت پەیامبەر ﷺ و وتویەتی ئەی پەیامبەری خوا ﷺ دایكم نەزری كردووە كە حەج بكات كەچی حەجی نەكردوو مرد ئایا من حەجی بۆ بكەم فەرمووی بەڵێ حەجی بۆ بكە باشە ئەگەر دایكت قەرزێكی لەسەر بوایە تۆ بۆت نەئەدایەوە كەوابوو حەقی خوا بدەنەوە چوونكە خوا لەبەرترە بەوەی كە حەقی بدەنەوە
صحیح البخاري: 1852
حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ يُونُسَ، حَدَّثَنَا حَاتِمُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يُوسُفَ، عَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ، قَالَ حُجَّ بِي مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَأَنَا ابْنُ سَبْعِ سِنِينَ.
سائبی كوڕی یزید دەڵێ من لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ حەجیان پێكردم لە كاتێكدا كە من تەمەنم حەوت ساڵ بوو
صحیح البخاري: 1858
حَدَّثَنَا عَبْدَانُ، أَخْبَرَنَا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ، أَخْبَرَنَا حَبِيبٌ الْمُعَلِّمُ، عَنْ عَطَاءٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ لَمَّا رَجَعَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مِنْ حَجَّتِهِ قَالَ لأُمِّ سِنَانٍ الأَنْصَارِيَّةِ ” مَا مَنَعَكِ مِنَ الْحَجِّ ”. قَالَتْ أَبُو فُلاَنٍ ـ تَعْنِي زَوْجَهَا ـ كَانَ لَهُ نَاضِحَانِ، حَجَّ عَلَى أَحَدِهِمَا، وَالآخَرُ يَسْقِي أَرْضًا لَنَا. قَالَ ” فَإِنَّ عُمْرَةً فِي رَمَضَانَ تَقْضِي حَجَّةً مَعِي ”. رَوَاهُ ابْنُ جُرَيْجٍ عَنْ عَطَاءٍ سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
كوڕی عباس دەڵێ كاتێك پەیامبەری خوا ﷺ لە حەجەكەی گەڕایەوە بە دایكی سینان كە ئافرەتێك بوو لە پشتیوانان فەرمووی ئەی دایكی سینان چی ڕێگری لێكردیت لەوەی كە حەج بكەیت وتی باوكی فڵان كەس مەبەستی لە مێردەكەی بوو دوو وشتری ئاوبەری بوو لەسەر پشتی یەكێكیان حەجێكی كردوو بەوەیكەیشان زەوی یەكمانی پێ ئاو دەدا پەیامبەر ﷺ فەرمووی عەمڕەیەك لە ڕەمەزان جێگەی حەجێك ئەگڕێتەوە لەگەڵ مندا
صحیح البخاري: 1863
حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ عُمَيْرٍ، عَنْ قَزَعَةَ، مَوْلَى زِيَادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا سَعِيدٍ ـ وَقَدْ غَزَا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ثِنْتَىْ عَشْرَةَ ـ غَزْوَةً ـ قَالَ أَرْبَعٌ سَمِعْتُهُنَّ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَوْ قَالَ يُحَدِّثُهُنَّ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ـ فَأَعْجَبْنَنِي وَآنَقْنَنِي “ أَنْ لاَ تُسَافِرَ امْرَأَةٌ مَسِيرَةَ يَوْمَيْنِ لَيْسَ مَعَهَا زَوْجُهَا أَوْ ذُو مَحْرَمٍ، وَلاَ صَوْمَ يَوْمَيْنِ الْفِطْرِ وَالأَضْحَى، وَلاَ صَلاَةَ بَعْدَ صَلاَتَيْنِ بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ، وَبَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، وَلاَ تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلاَّ إِلَى ثَلاَثَةِ مَسَاجِدَ مَسْجِدِ الْحَرَامِ، وَمَسْجِدِي، وَمَسْجِدِ الأَقْصَى ”.
ئەبو سعید كە لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ دوانزە غەزای كردووە دەڵێ چوار شتم لە پەیامبەری خواوە ﷺ بیستووە كە بریتین لە نابێت ئافرەت دوو ڕۆژە ڕێ گەشت بكات بەبێ ئەوەی مێردی یان مەحرەمێكی لەگەڵدا بێت هەروەها دوو ڕۆژیش نابێ بەڕۆژوو بێت كە جەژنی ڕەمەزان و جەژنی قوربانە نوێژی سوونەتیش نیە لە پاش ئەم دوو نوێژە كە ئەویش نوێژی دوای عەسرە تا خۆر ئاوا دەبێت سونەتی دوای بەیانیش تا خۆر ئەكەوێت، نا بێت بارگە و بنە بپێچرێتەوە بۆ هیچ مزگەوتێك لە سێ مزگەوت زیاتر كە ئەویش مزگەوتی حەرام و مزگەوتی خۆم و مزگەوتی قودسە
صحیح البخاري: 1864
حَدَّثَنَا ابْنُ سَلاَمٍ، أَخْبَرَنَا الْفَزَارِيُّ، عَنْ حُمَيْدٍ الطَّوِيلِ، قَالَ حَدَّثَنِي ثَابِتٌ، عَنْ أَنَسٍ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم رَأَى شَيْخًا يُهَادَى بَيْنَ ابْنَيْهِ قَالَ ” مَا بَالُ هَذَا ”. قَالُوا نَذَرَ أَنْ يَمْشِيَ. قَالَ ” إِنَّ اللَّهَ عَنْ تَعْذِيبِ هَذَا نَفْسَهُ لَغَنِيٌّ ”. وَأَمَرَهُ أَنْ يَرْكَبَ.
ئەنەس دەڵێ پەیامبەر ﷺ پیاوێكی بینی خۆی دابوو بەسەر شانی دوو كوڕیدا فەرمووی ئەمە چی یە وتیان نەزری كردووە كە بە پیادە حەج بكات فەرمووی خوا لە ئەشكەنجەدانی ئەم كەسە بۆ خۆی بێ نیازە ئینجا فەرمانیدا كە سواربێ و بەپێ نەڕوات
صحیح البخاري: 1865
حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى، أَخْبَرَنَا هِشَامُ بْنُ يُوسُفَ، أَنَّ ابْنَ جُرَيْجٍ، أَخْبَرَهُمْ قَالَ أَخْبَرَنِي سَعِيدُ بْنُ أَبِي أَيُّوبَ، أَنَّ يَزِيدَ بْنَ أَبِي حَبِيبٍ، أَخْبَرَهُ أَنَّ أَبَا الْخَيْرِ حَدَّثَهُ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ، قَالَ نَذَرَتْ أُخْتِي أَنْ تَمْشِيَ، إِلَى بَيْتِ اللَّهِ، وَأَمَرَتْنِي أَنْ أَسْتَفْتِيَ لَهَا النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم فَاسْتَفْتَيْتُهُ، فَقَالَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ “ لِتَمْشِ وَلْتَرْكَبْ ”.
عقبەی كوڕی عامر دەڵێ خوشكەكەم نەزری كرد كە بە پێ بڕوات بۆ حەجی ماڵی خوا وە داوای لێكردم كە لەو ڕووەوە پرسیاری بۆ بكەم لە پەیامبەر ﷺ منیش پرسیارم لێكرد ئەویش فەرمووی بابە پێیش بڕوات و سواریش بێت
صحیح البخاري: 1866
باب حرم المدينة
حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ، حَدَّثَنَا ثَابِتُ بْنُ يَزِيدَ، حَدَّثَنَا عَاصِمٌ أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ الأَحْوَلُ، عَنْ أَنَسٍ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ الْمَدِينَةُ حَرَمٌ، مِنْ كَذَا إِلَى كَذَا، لاَ يُقْطَعُ شَجَرُهَا، وَلاَ يُحْدَثُ فِيهَا حَدَثٌ، مَنْ أَحْدَثَ حَدَثًا فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ ”.
ئەنەس دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرمویەتی مەدینە لەوێ تا ئەوێ هەمووی حەڕام و قەدەغەیە نابێت درەختی ببڕێت نابێت تاوان و خراپەی تێدا ئەنجام بدرێت یاخوود جێگەی كەسانی خراپەكاری تێدا بكرێتەوە پەنا بدرێن هەركەس تاوان و خراپەی تێدا بكات یاخود پەنای پیاو خراپی تێدا بدات ئەوە نەفرینی خوا و فریشتەكان و هەموو خەڵكی لێ بێت
صحیح البخاري: 1867
حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ حَدَّثَنِي أَخِي، عَنْ سُلَيْمَانَ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، عَنْ سَعِيدٍ الْمَقْبُرِيِّ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ” حُرِّمَ مَا بَيْنَ لاَبَتَىِ الْمَدِينَةِ عَلَى لِسَانِي ”. قَالَ وَأَتَى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بَنِي حَارِثَةَ فَقَالَ ” أَرَاكُمْ يَا بَنِي حَارِثَةَ قَدْ خَرَجْتُمْ مِنَ الْحَرَمِ ”. ثُمَّ الْتَفَتَ، فَقَالَ ” بَلْ أَنْتُمْ فِيهِ ”.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرمویەتی نێوانی هەردوو خۆرهەڵات و خۆرئاوای مەدینە حەڕام و قەدەغەیە لەسەر زمانی من دەڵێ چوو بۆ لای حارثە فەرمووی وا ئەبینم ئەی بەرەی حارثە ئێوە لە حەرەم و سنووری مەدینە دەرچوون لە پاشان لای كردەوە و فەرمووی نا بەڵكو ئێوە هێشتا هەر لە ناویدان
صحیح البخاري: 1869
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ التَّيْمِيِّ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَلِيٍّ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ مَا عِنْدَنَا شَىْءٌ إِلاَّ كِتَابُ اللَّهِ، وَهَذِهِ الصَّحِيفَةُ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ” الْمَدِينَةُ حَرَمٌ، مَا بَيْنَ عَائِرٍ إِلَى كَذَا، مَنْ أَحْدَثَ فِيهَا حَدَثًا، أَوْ آوَى مُحْدِثًا، فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ، لاَ يُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَلاَ عَدْلٌ ”. وَقَالَ ” ذِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ وَاحِدَةٌ، فَمَنْ أَخْفَرَ مُسْلِمًا فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ، لاَ يُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَلاَ عَدْلٌ، وَمَنْ تَوَلَّى قَوْمًا بِغَيْرِ إِذْنِ مَوَالِيهِ، فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ، لاَ يُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَلاَ عَدْلٌ ”.
عەلی -رضى الله عنه-دەڵێ ئێمە هیچ شتێكمان لانیە كەلای خەڵكی نەبێت جگە لە كتێبەكەی خوای گەورە قورئان و ئەم چەند لاپەڕەیەش نەبێتئەویش ئەوەی تێدایە كە لە پەیامبەرەوە ﷺ ڕیوایەت كراوە كە فەرموویەتی مەدینە حەڕام و قەدەغەیە لە فڵان شوێنەوە بۆ فڵان شوێن هەركەسێك خراپەكاری یەكی تێدابكات یان پەنای خراپەكاری تێدابدات ئەوە نەفرینی خوا و فریشتەكان و هەموو خەڵكی لێ بێت خوا هیچ پەرستش و عیبادەتێكی نە فەرز و نە سونەتی لێ وەرناگرێت
صحیح البخاري: 1870
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحُبَابِ، سَعِيدَ بْنَ يَسَارٍ يَقُولُ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم. “ أُمِرْتُ بِقَرْيَةٍ تَأْكُلُ الْقُرَى يَقُولُونَ يَثْرِبُ. وَهْىَ الْمَدِينَةُ، تَنْفِي النَّاسَ كَمَا يَنْفِي الْكِيرُ خَبَثَ الْحَدِيدِ ”.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی خوا فەرمانی پێكردووم كە كۆچ بكەم بۆ شارێك كە هەموو شارەكانیتر لووش دەدات و دەیخوات ئەوا پێی ئەڵێن یثریب بەڵام یثریب نیە و مەدینەیە ئەم شارە خەڵكی لە چڵك و پیسی ئەشواتەوە وەك چۆن ئاسنگەر بەمووشەدەمە ژەنگ و پیسی ئاسن لادەبات
صحیح البخاري: 1871
حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ مَخْلَدٍ، حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ، قَالَ حَدَّثَنِي عَمْرُو بْنُ يَحْيَى، عَنْ عَبَّاسِ بْنِ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ، عَنْ أَبِي حُمَيْدٍ ـ رضى الله عنه ـ أَقْبَلْنَا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم مِنْ تَبُوكَ حَتَّى أَشْرَفْنَا عَلَى الْمَدِينَةِ فَقَالَ “ هَذِهِ طَابَةُ ”.
ئەبو حمید دەڵێ لە خزمەت پەیامبەری خوادا ﷺ لە تبوك گەڕاینەوە كاتێ مەدینەمان لێوە دەركەوت فەرمووی ئەمە طابەیە
صحیح البخاري: 1872
حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ أَخْبَرَنِي سَعِيدُ بْنُ الْمُسَيَّبِ، أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ “ يَتْرُكُونَ الْمَدِينَةَ عَلَى خَيْرِ مَا كَانَتْ، لاَ يَغْشَاهَا إِلاَّ الْعَوَافِ ـ يُرِيدُ عَوَافِيَ السِّبَاعِ وَالطَّيْرِ ـ وَآخِرُ مَنْ يُحْشَرُ رَاعِيَانِ مِنْ مُزَيْنَةَ، يُرِيدَانِ الْمَدِينَةَ يَنْعِقَانِ بِغَنَمِهِمَا، فَيَجِدَانِهَا وَحْشًا، حَتَّى إِذَا بَلَغَا ثَنِيَّةَ الْوَدَاعِ خَرَّا عَلَى وُجُوهِهِمَا ”.
ئەبو هریرە دەڵێ گوێم لێ بوو پەیامبەری خوا ﷺ دەیفەرموو خەڵكی مەدینە ئەهێنن سەرەڕای ئەو هەموو خێر و بێرەی كە هەیەتی جگە لە دەعبا و باڵندە و دڕندەی برسی هیچی تێدا نامێنێت و ڕووی تێ ناكات دواهەمین كەسێكیش كە حەشر ئەكرێن ئەمرن دوو شوانن لە هۆزی مزینە كە ئەیانەوێت بێن بۆ مەدینە قوولە ئەكەن لە مێگەلەكەیان كەچی ئەبینن مێگەل بووە بە دڕندە جا كاتێ ئەگەنە كەلێنەكانی خواحافیزی و ماڵئاوایی ثنیة الوداع بەسەر ڕووی خۆیاندا ئەكەون
صحیح البخاري: 1874
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ، عَنْ سُفْيَانَ بْنِ أَبِي زُهَيْرٍ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ “ تُفْتَحُ الْيَمَنُ فَيَأْتِي قَوْمٌ يُبِسُّونَ، فَيَتَحَمَّلُونَ بِأَهْلِيهِمْ وَمَنْ أَطَاعَهُمْ، وَالْمَدِينَةُ خَيْرٌ لَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ، وَتُفْتَحُ الشَّأْمُ، فَيَأْتِي قَوْمٌ يُبِسُّونَ فَيَتَحَمَّلُونَ بِأَهْلِيهِمْ وَمَنْ أَطَاعَهُمْ، وَالْمَدِينَةُ خَيْرٌ لَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ، وَتُفْتَحُ الْعِرَاقُ، فَيَأْتِي قَوْمٌ يُبِسُّونَ فَيَتَحَمَّلُونَ بِأَهْلِيهِمْ وَمَنْ أَطَاعَهُمْ. وَالْمَدِينَةُ خَيْرٌ لَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ”.
سوفیانی كوڕی ئەبو زهیر دەڵێ لە پەیامبەری خوام ﷺ بست كە ئەیفەرموو یەمەن لەلایەن موسوڵمانەكانەوە فتح دەكرێت ئەوجا هۆزێك دێن لە مەدینە ڕەو دەكەن بەخۆیان و ماڵ و مناڵ و كەسوكاریانەوە لەگەڵ هەموو ئەوانەی كە بە قسەیان دەكەن بەڵام لەگەڵ ئەوەیشدا مەدینە باشترە بۆیان ئەگەر بزانن شامیش فەتح ئەكرێت ئەوجا هۆزێك دێن وشترەكانیان ئەدەنە بەر ماڵ و منداڵ و كەس و كاریان هەموو ئەوانەی كە بە گوێیان بكەن لە مەدینە ڕەو ئەكەن لەگەڵ ئەوەیشدا مەدینە باشترە بۆیان ئەگەر بیانزانیایە هەروەها عیراقیش فەتح ئەكرێت ئەوجا هۆزێك دێن بە ماڵ و منداڵ و كەس و كاریان هەموو ئەوانە كە بە قسەیان دەكەن ڕەو ئەكەن و وشترەكانیان ئەدەنە بەر لەگەڵ ئەوەیشدا مەدینە باشترە بۆیان ئەگەر بیانزانیبا
صحیح البخاري: 1875
حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْمُنْذِرِ، حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ عِيَاضٍ، قَالَ حَدَّثَنِي عُبَيْدُ اللَّهِ، عَنْ خُبَيْبِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ حَفْصِ بْنِ عَاصِمٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ إِنَّ الإِيمَانَ لَيَأْرِزُ إِلَى الْمَدِينَةِ كَمَا تَأْرِزُ الْحَيَّةُ إِلَى جُحْرِهَا ”.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمویەتی ئیمان و باوەڕ پاشەكشە ئەكاتەوە بۆ مەدینە وەك چۆن مار پاشەكشە دەكات و خۆی ئەكێشێتەوە بۆ كونەكەی خۆی
صحیح البخاري: 1876
حَدَّثَنَا حُسَيْنُ بْنُ حُرَيْثٍ، أَخْبَرَنَا الْفَضْلُ، عَنْ جُعَيْدٍ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ سَمِعْتُ سَعْدًا ـ رضى الله عنه ـ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ “ لاَ يَكِيدُ أَهْلَ الْمَدِينَةِ أَحَدٌ إِلاَّ انْمَاعَ كَمَا يَنْمَاعُ الْمِلْحُ فِي الْمَاءِ ”.
سعد دەڵێ گوێم لێ بوو پەیامبەری خوا ﷺ ئەیفەرموو هیچ كەسێك نی یە كە بیەوێت چاو و ڕاو لە ئەهلی مەدینە بكات و پیلان بگێڕێت دژیان كە نەتوێتەوە وەك چۆن خوێ لەناو ئاودا دەتوێتەوە
صحیح البخاري: 1877
حَدَّثَنَا عَلِيٌّ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، حَدَّثَنَا ابْنُ شِهَابٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي عُرْوَةُ، سَمِعْتُ أُسَامَةَ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ أَشْرَفَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم عَلَى أُطُمٍ مِنْ آطَامِ الْمَدِينَةِ فَقَالَ “ هَلْ تَرَوْنَ مَا أَرَى إِنِّي لأَرَى مَوَاقِعَ الْفِتَنِ خِلاَلَ بُيُوتِكُمْ كَمَوَاقِعِ الْقَطْرِ ”. تَابَعَهُ مَعْمَرٌ وَسُلَيْمَانُ بْنُ كَثِيرٍ عَنِ الزُّهْرِيِّ.
ئەسمە دەڵێ پەیامبەر ﷺ سەركەوتە سەر قەڵایەكی بەردین لە قەڵاكانی مەدینە تەماشای مەدینەی كرد و فەرمووی ئەرێ ئەوەی من ئەیبینم ئێوە نایبینن لە ڕاستیدا من شوێنی داكەوتنی فیتنە و فەرتەنە بەدی دەكەم لە نێو ماڵەكانتانا كە دائەبارێت بەسەرتاندا وەك چۆن باران دادەبارێت
صحیح البخاري: 1878
حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ جَدِّهِ، عَنْ أَبِي بَكْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ لاَ يَدْخُلُ الْمَدِينَةَ رُعْبُ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ، لَهَا يَوْمَئِذٍ سَبْعَةُ أَبْوَابٍ، عَلَى كُلِّ باب مَلَكَانِ ”.
ئەبو بەكر دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرمویەتی ترس و بیمی مەسیحی دەجال ناچێتە مەدینەوە لەو ڕۆژەدا مەدینە حەوت دەرگای هەیە لەسەر هەر دەرگایەك دوو فریشتە هەیە پاسەوانی دەكات
صحیح البخاري: 1879
حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ، قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ، عَنْ نُعَيْمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمُجْمِرِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم. “ عَلَى أَنْقَابِ الْمَدِينَةِ مَلاَئِكَةٌ، لاَ يَدْخُلُهَا الطَّاعُونُ وَلاَ الدَّجَّالُ ”.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمویەتی لەسەر هەموو ڕێگە و بانێكی مەدینە فریشتە هەن نە چاوەقووڵە و نە دەجال ڕووی تێ ناكات
صحیح البخاري: 1880
حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْمُنْذِرِ، حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ، حَدَّثَنَا أَبُو عَمْرٍو، حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ، حَدَّثَنِي أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ لَيْسَ مِنْ بَلَدٍ إِلاَّ سَيَطَؤُهُ الدَّجَّالُ، إِلاَّ مَكَّةَ وَالْمَدِينَةَ، لَيْسَ لَهُ مِنْ نِقَابِهَا نَقْبٌ إِلاَّ عَلَيْهِ الْمَلاَئِكَةُ صَافِّينَ، يَحْرُسُونَهَا، ثُمَّ تَرْجُفُ الْمَدِينَةُ بِأَهْلِهَا ثَلاَثَ رَجَفَاتٍ، فَيُخْرِجُ اللَّهُ كُلَّ كَافِرٍ وَمُنَافِقٍ ”.
ئەنەسی كوڕی مالیك دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی هیچ وڵاتێك نیە كە دەجال ڕووی تێ نەكات جگە لە مەكە و مەدینە لە هیچ ڕێگەو بانێكەوە ناتوانێ بۆی بچێت چونكە چەندەها فریشتەی بەڕیز وەستاوون پاسەوانی دەكەن پاشان مەدینە سێ تەكان دەدات بە دانیشتوانی ئیدی خوا هەموو بێ باوەڕوو دووڕوو ناپاكێكی لێ وەدەر دەنێت
صحیح البخاري: 1881
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ عُقَيْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ، أَنَّ أَبَا سَعِيدٍ الْخُدْرِيَّ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ حَدَّثَنَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَدِيثًا طَوِيلاً عَنِ الدَّجَّالِ، فَكَانَ فِيمَا حَدَّثَنَا بِهِ أَنْ قَالَ “ يَأْتِي الدَّجَّالُ ـ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْهِ أَنْ يَدْخُلَ نِقَابَ الْمَدِينَةِ ـ بَعْضَ السِّبَاخِ الَّتِي بِالْمَدِينَةِ، فَيَخْرُجُ إِلَيْهِ يَوْمَئِذٍ رَجُلٌ، هُوَ خَيْرُ النَّاسِ ـ أَوْ مِنْ خَيْرِ النَّاسِ ـ فَيَقُولُ أَشْهَدُ أَنَّكَ الدَّجَّالُ، الَّذِي حَدَّثَنَا عَنْكَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَدِيثَهُ، فَيَقُولُ الدَّجَّالُ أَرَأَيْتَ إِنْ قَتَلْتُ هَذَا ثُمَّ أَحْيَيْتُهُ، هَلْ تَشُكُّونَ فِي الأَمْرِ فَيَقُولُونَ لاَ. فَيَقْتُلُهُ، ثُمَّ يُحْيِيهِ فَيَقُولُ حِينَ يُحْيِيهِ وَاللَّهِ مَا كُنْتُ قَطُّ أَشَدَّ بَصِيرَةً مِنِّي الْيَوْمَ، فَيَقُولُ الدَّجَّالُ أَقْتُلُهُ فَلاَ أُسَلَّطُ عَلَيْهِ ”.
ئەبو سعید خودری دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ باسێكی دوروو درێژی بۆ فەرمووین لەبارەی دەجالەوە بەشێ لەوەی كە لەو بارەوە فەرمووی ئەوە بوو كە فەرمووی دەجال دێت لەگەڵ ئەوەیشدا كە ڕێگیراوە لەوەی كە خۆی بكات بەناو كوچە و كۆڵانەكانی مەدینەدا ناچار دائەبەزێتە سەر هەندێ لەو خاكانەی مەدینە كە خوێیاوییە لەو ڕۆژەدا پیاوێك دەرەچێت بۆی كە ئەو باشترین مرۆڤە یاخوود لە باشترینی مرۆڤەكانە دەڵێ شایەتی ئەدەم كە تۆ دەجالی ئەو دەجالەی كە پەیامبەری خوا ﷺ قسەی بۆ كردووین لەبارەتەوە دەجال دەڵێ ئەرێ خەڵكینە باشە ئەگەر من ئەم پیاوەم كوشت و پاشان زیندووم كردەوە ئایا ئێوە گومانم لێ دەكەن ئەڵێن نەخێر ئیتر ئەیكوژێت و پاشان زیندوویشی ئەكاتەوە كاتێ زیندووی ئەكاتەوە ئەڵێ بەخوا من هەرگیز هیچ ڕۆژێك هێندەی ئەمرؤ چاوساغ تر و بەرچاو ڕوونتر نەبووم ئیتر دەجال دەڵێ ئەیكوژم بەڵام ئیتر دەستی ناڕوا بەسەریدا
صحیح البخاري: 1882
حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَبَّاسٍ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْكَدِرِ، عَنْ جَابِرٍ ـ رضى الله عنه ـ جَاءَ أَعْرَابِيٌّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم فَبَايَعَهُ عَلَى الإِسْلاَمِ، فَجَاءَ مِنَ الْغَدِ مَحْمُومًا، فَقَالَ أَقِلْنِي، فَأَبَى ثَلاَثَ مِرَارٍ، فَقَالَ “ الْمَدِينَةُ كَالْكِيرِ، تَنْفِي خَبَثَهَا، وَيَنْصَعُ طَيِّبُهَا ”.
جابڕ دەڵێ كابرایەكی دەشتەكی هاتە خزمەت پەیامبەر ﷺ بەیعەتی پێدا لەسەر ئیسلامەتی ڕۆژی دوایی هاتەوە تووشی گرانەتابوو وتی ئەو بەیعەتەم داپێت لە ملمی بخە ئەویش ڕازی نەبوو تا سێ جار لێی دووبارە كردەوە لە پاشان فەرمووی مەدینە وەك مووشەدەمە ئاسنگەر وەهایە ژەنگ و پیسی ناهێڵێت و پاكی و جوانی خۆی زیاتر دەردەخات
صحیح البخاري: 1883
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، حَدَّثَنَا وَهْبُ بْنُ جَرِيرٍ، حَدَّثَنَا أَبِي، سَمِعْتُ يُونُسَ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ أَنَسٍ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ اللَّهُمَّ اجْعَلْ بِالْمَدِينَةِ ضِعْفَىْ مَا جَعَلْتَ بِمَكَّةَ مِنَ الْبَرَكَةِ ”. تَابَعَهُ عُثْمَانُ بْنُ عُمَرَ عَنْ يُونُسَ.
ئەنەس دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمویەتی خوایە چەندە فەڕ و بەرەكەتت داوە بە مەككە دوو هێندە بە مەدینە ببەخشە
صحیح البخاري: 1885
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، عَنْ يَحْيَى، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ، قَالَ حَدَّثَنِي خُبَيْبُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ حَفْصِ بْنِ عَاصِمٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ مَا بَيْنَ بَيْتِي وَمِنْبَرِي رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ، وَمِنْبَرِي عَلَى حَوْضِي ”.
ئەبو هریرە لە پەیامبەرەوە ﷺ فەرمووی نێوانی ماڵ و دوانگەی من باخچەیەكە لە باخچەكانی بەهەشت دوانگەكەشم وا لەسەر حەوزەكەم
1888
حَدَّثَنَا عُبَيْدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ، عَنْ هِشَامٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها ـ قَالَتْ لَمَّا قَدِمَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الْمَدِينَةَ وُعِكَ أَبُو بَكْرٍ وَبِلاَلٌ، فَكَانَ أَبُو بَكْرٍ إِذَا أَخَذَتْهُ الْحُمَّى يَقُولُ كُلُّ امْرِئٍ مُصَبَّحٌ فِي أَهْلِهِ وَالْمَوْتُ أَدْنَى مِنْ شِرَاكِ نَعْلِهِ وَكَانَ بِلاَلٌ إِذَا أُقْلِعَ عَنْهُ الْحُمَّى يَرْفَعُ عَقِيرَتَهُ يَقُولُ أَلاَ لَيْتَ شِعْرِي هَلْ أَبِيتَنَّ لَيْلَةً بِوَادٍ وَحَوْلِي إِذْخِرٌ وَجَلِيلُ وَهَلْ أَرِدَنْ يَوْمًا مِيَاهَ مَجَنَّةٍ وَهَلْ يَبْدُوَنْ لِي شَامَةٌ وَطَفِيلُ قَالَ اللَّهُمَّ الْعَنْ شَيْبَةَ بْنَ رَبِيعَةَ، وَعُتْبَةَ بْنَ رَبِيعَةَ، وَأُمَيَّةَ بْنَ خَلَفٍ، كَمَا أَخْرَجُونَا مِنْ أَرْضِنَا إِلَى أَرْضِ الْوَبَاءِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم “ اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَيْنَا الْمَدِينَةَ كَحُبِّنَا مَكَّةَ أَوْ أَشَدَّ، اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي صَاعِنَا، وَفِي مُدِّنَا، وَصَحِّحْهَا لَنَا وَانْقُلْ حُمَّاهَا إِلَى الْجُحْفَةِ ”. قَالَتْ وَقَدِمْنَا الْمَدِينَةَ، وَهْىَ أَوْبَأُ أَرْضِ اللَّهِ. قَالَتْ فَكَانَ بُطْحَانُ يَجْرِي نَجْلاً. تَعْنِي مَاءً آجِنًا.
عائیشە دەڵێ كاتێك پەیامبەر ﷺ گەیشتە مەدینە ئەبو بەكر و بلال تووشی لەرزوتا هاتن كاتێ ئەبو بەكر تا دایئەگرت ئەیوت هەركەسێكیش با لە ماڵی خۆشیدا ڕۆژ بكاتەوە هەر مردن نزیكترە لێوەی لە قەیتانی پێڵاوەكانی هەروەها بیلالیش كاتێ تاكەی لەسەر لائەچوو پەڕۆكەی سەری لائەدا و ئەیووت ئەی هاوار ئەرێ بڵێی جارێكی تر لە شیوێك لە شیوەكانی مەكەدا ڕۆژ بكەمەوە لە نێو گژوگیا و ڕووەكەكانیدا ئایا ئەبێت ڕۆژێكی تر بێت بچمەوە سەرئاوی مجنةوە ئایا ئەبێت جارێكی تر شامە و طفیل ببینمەوە پاشان ئەیووت خوا شیبةی كوڕی ربیعة و عتبةی كوڕی ربیعة و ئومەیەی كوڕی خەلەف بەر لەعنەتی خۆت بخە وەك چۆن لە وڵاتی خۆمان وەدەریان ناین بۆ وڵاتی پڕ دەردوو نەخۆشی پاشان پەیامبەر ﷺ فەرمووی خوایە مەدینەمان لا خۆشەویست بكە وەك چۆن مەككەت لا خۆشەویست كردووین یاخوود زیاتریش خوایە فەڕ و بەرەكەت بخەیتە ناو مەن و گەزیەوە و لە دەرد و نەخۆشی بۆمانی خاوێن كەرەوە و تاووتێ كەی بگوازەرەوە بۆ جحفة عائیشە دەڵێ كاتێ هاتینە مەدینە لە هەموو خاكێك كە خوا دروستی كردبێت دەرداوی تر بوو ئاوەكەی خاوێن نەبوو
صحیح البخاري: 1889
