بۆچى مرۆڤەکان دەمرن؟
مردن راستیەکە لەم گەردونە دەبێت هەموو مرۆڤەکان تامى ئەم راستیە بچێژن .
زاناکان زۆر گرنگیان بەمردن داوە لەروى چۆنایەتى روودانى هەرچەندە زانستى پزیشکى زۆر پێش کەوتووە بەڵام ناتوانن راستى مردن نکۆڵى لێبکەن و پێشى پێبگرن.
کەواتە بۆچى مرۆڤ دەمرێت؟
مردن : بریتیە لە جیابونەوەى روح لەجەستە وە خوا سبحانه وتعالى دەفەرموێت {كل نفس ذائقة الموت}.
حیکمەتى مردن چیە؟
خودا سبحانه وتعالى لەسەر هەموو مرۆڤێک مردنى داناوە لەبەر ئەم حیکمەتانەى خوارەوە :
یەکەم : نیشاندانى دەسەڵاتى خودا لەدروست کردنى مرۆڤ لەنەبونەوە , قۆناغ بە قۆناغ تادەگاتە مرۆڤێکى تەواو لەروى پێگەیشتن جائەم پێگەیشتنە چى لەروى جەستەى بێت یان عەقلى دواى جەستەى مرۆڤ پێگەیشت ئەوجا خودا جارێکى تر دەسەلاتى خۆى پیشانمان دەدات ئەویش بەمردنى ئەم مرۆڤە بەتوانایە و لەکار خستنى و پەکى دەخات و لە هەبوونێکى حاشا هەڵنەگر بۆ لەناو چونێکى کۆتاى لەم دونیایە کاتیە ئەویش بەجیا کردنەوە روح لەجەستە { فلولا إن كنتم غير مدينين * ترجعونها إن كنتم صادقين} واقعة :86 – 87.
واتە: خۆ ئه‌گه‌ر ئێوه زیندوو ناکرێنه‌وه و پاداشت نادرێته‌وه….ئه‌و ڕوحه‌تان ده‌گێڕایه‌وه ئه‌گه‌ر ڕاست ده‌که‌ن و ده‌سه‌ڵاتتان هه‌یه
دووەم : مردن راستیەکى حاشا هەڵنەگرە کە هەموو ناخى مرۆڤەکان دانى پێدادەنێ وەراستیەک دەردەخات کە هەموو نەفسێک بەدەست خودایە جل جلاله تەنها خودا دەسەڵاتى بەسەرداهەیە.
سێهەم : جێنشینى مرۆڤەکان بۆ یەکترى نەوە دواى نەوە ئەگەر مردن نەبێ چۆن نەوەیەک جێنشینى نەوەیەکى تر دەگرێت.
چوارەم : مردن جۆریکە لە بەڵاو موسیبەت کە بەهۆى مردن کۆتایی بە ژیانى مرۆڤەکان دێت { الذي خلق الموت والحياة ليبلوكم أيكم أحسن عملا وهو العزيز الغفور} ملک :2.
پێنجەم : مردن نعمەتێکە خەلاتێکە لەلایەن خوداوە ئەگەر مردن نەبوایە ئەوا مرۆڤەکان جێگایان نەدەبو لەسەر هەسارەى زەوى بۆدانیشتن و نیشتەجێبوون.
مردن لەلایەن زانا فەقیهەکان :
زاناکان ئەو یەقینەیان هەیە کە مردن کارێکە کەتەنها لەلاى خودا زانراوە کە چۆن دێت و کەى دێت وە زانستێکى غەیبە تەنها خودا دەزانێ { إن الله عنده علم الساعة وينزل الغيث ويعلم ما في الأرحام وما تدري نفس ماذا تكسب غدا وما تدري نفس بأي أرض تموت إن الله عليم خبير} لقمان : 34.
وە پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) دەفەرموێت (مفاتيح الغيب خمس لا يعلمها إلا الله، لا يعلم ما تغيض الأرحام إلا الله، ولا يعلم ما في غد إلا الله، ولا يعلم متى يأتي المطر أحد إلا الله، ولا تدري نفس بأي أرض تموت إلا الله، ولا يعلم متى تقوم الساعة إلا الله) رواه البخارى .
هەندێ زانایان مردن بەجیابونەوەى روح لەجەستە دادەنێن بەڵام بەیەکجارى نا بەڵکو لەبارێک دەچێت بۆ بارێکى تر لە مالێک بۆ ماڵێکى تر لەماڵى دوونیاى بڕاوە بۆ ماڵى دوارۆژى نەبڕاوە کەسەرەتاکەى بەژیانى بەرزەخ دەستپیدەکات.
زانینى مردن و هاتنى بەنیشانەکانیەتى:
نیشانەکانى سەرەمەرگ لەکەسێک بۆ کەسیکى تر جیایە هەوەک پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) دەفەرموێت (أن رسول الله – صلى الله عليه وسلم – مر عليه بجنازة فقال : مستريح أو مستراح منه . فقالوا : يا رسول الله ، ما المستريح ؟ وما المستراح منه ؟ فقال : العبد المؤمن يستريح من نصب الدنيا وأذاها إلى رحمة الله ، والعبد الفاجر يستريح منه العباد ، والبلاد ، والشجر ، والدواب ” . متفق عليه )
حوکمى ئاوات خواستن بە مردن :
شەریعەتى ئیسلام رێگرى کردوە لە ئاوات خواستن بۆ مردن لەبەر ئەم فەرمودەیە (عن أبي هريرة أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال :لا يتمنى أحدكم الموت إما محسنا فلعله يزداد وإما مسيئا فلعله يستعتب) لەبەر ئەوەى مرۆڤ نازانێت دواى مردن چى چاوەروان دەکات.
ئەگەر لەبەر ئەوە تەمەنای مردن دەکەیت کەلەژیانت نالەبارە ئەوا پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) دەفەرموێت (لا يتمنين أحدكم الموت من ضر أصابه فإن كان لا بد فاعلا فليقل اللهم أحيني ما كانت الحياة خيرا لي وتوفني إذا كانت الوفاة خيرا لي).
وە دوو هۆکار هەیە کە مرۆڤ ئاواتەخوازى مردن بکات :
یەکەم : ئاواتەخوازى مردن بیت بۆ ئەوەى نەکەویتە ناو فیتنە .
دووەم : ئاواتەخوازى مردن بیت لەپێناو خودا یانى پلەى شەهیدیت پێببەخشرێت.
