الحديث الثامن عشر:
عن أبي ذر جندب بن جنادة وأبي عبد الرحمن معاذ بن جبل رضي الله عنهما عن رسول الله (صلى الله عليه وسلم) قال: “اتق الله حيثما كنت، وأتبع السيئة الحسنة تمحها، وخالق الناس بخلق حسن“. (رواه الترمذي وقال: حديث حسن، وفي بعض النسخ: حسن صحيح)
واته : له خوا بترسه و خۆپارێزى بكه له تاوان له ههر كوێك ههبيت ، وه به دواى تاون و خراپهدا خێر و چاكهيهك بكه بۆ ئهوهى بيسڕێتهوه ، وه ههڵسوكهوت بكه لهگهڵ خهڵدا به ڕهوشتى چاك و جوان .
سوود:
1-پێناسەى تقوی : عومەرى کورى عبدالعزیز لە پێناسەى تقوى دا دەڵێ{ ليست التقوى قيام الليل وصيام النهار والتخليط فيما بين ذلك، ولكن التقوى أداء ما افترض الله، وترك ما حرم الله، فإن كان مع ذلك عمل فهو خير إلى خير }
تەقوى بریتى نییە لەشو نوێژ و بەرۆژوبوونى سوننەت و تیکەڵاوى کردن لە نێوانیاندا بەلکو تقوى بریتیە لە جێ بەجێ کردنى ئەوەى خوا فەرزى کردووە وە وازهێنان و تەرک کردنى ئەوەى خوا حەرامى کردووە , ئەگەر لەگەڵ ئەم دوو شتە خێرى ترت کرد وەک کردنى سوننەتەکان ئەوە خێر على خێرە.
راغب الاصفهانى : لەپیناسەى تقوى لەرووى شەرعیەوە دەڵێ : حفظ النفس عما یؤثم :
واتە خۆپاراستن لەو شتانەى کە پێى گوناهبار دەبیت.
2-کەواتە موسڵمان لەهەر شوێنێک دا بێت دەبێ گوناح نەکات لەماڵ زوڵم لەماڵ و منداڵەکەى نەکات باسى خەڵکى نەکات بە خراپە هۆکارەکانى راگەیاندن و تەکنەلۆژیا بەخراپى بەکارنەهێنێ , بزانە ئەگەر کەسیشت لێ دیار نەبوو ئەوە دڵنیابە کە خوا دەتبینێ.
وەهەروەها دەبێ تەقوات هەبێت لە دائیرە لە بازار لەدوکانەکەت لەهەندەران لە ئاوەدانى و لە چۆڵى وە بەتایبەتیش لەکاتێکدا کە بە تەنیا دەبیت هەواو ئارەزووە خراپەکانى بەتوندى هێرشى بۆ دێنن.
جائەگەر ئینسان تەقواى هەبێت هەم لەدونیا هەم لەقیامەت خوا لەژیانێکى خوشدا دەیژێنێت سەربەرز و بەرێز دەبێت ئاسوودەو بەختەوەر دەبێت دەرگاى رزگارى بەسەردا دەکرێتەوە کارى دونیاو قیامەتى بۆ ئاسان دەبێت وە خوا رزق و رۆزى دەدات لەلایەکەوە کەبەخەیالیدا نەهاتووە.
3-کارى چاکە گوناه دەسرێتەوە بۆنمونە : عن ابى هریرە (رضى الله عنه) { الصلوات الخمس والجمعة إلى الجمعة ورمضان إلى رمضان مكفرات ما بينهن إذا اجتنب الكبائر}رواه مسلم.
واتە : پێنج نوێژەکان و جومعە بۆ جومعە وە رەمەزان بۆ رەمەزان دەبنە هۆى سرینەوەو داپۆشینى گوناهى نێوانیان ئەگەر خاوەنەکەى خۆى پاراستبێ لە گوناحە گەورەکان.
4-(و خالق الناس بخلق حسن)
رەوشتە جوانەکان لەدونیادا ئینسان بەرز دەکاتەوە وە لەقیامەتیشدا ئینسانى موسلمان پێى دەگاتە پلە هەرە بەرزەکانى بەهەشت ئەمەش بەڵگە:
{ عن أبي أمامة قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: أنا زعيم ببيت في ربض الجنة لمن ترك المراء وإن كان محقا، وببيت في وسط الجنة لمن ترك الكذب وإن كان مازحا، وببيت في أعلى الجنة لمن حسن خلقه.وحسنه الألباني ـ رحمه الله تعالى}.
واتە: من دەبمە دەستەبەرى خانوێک لە لێوارەکانى بەهەشت بۆ ئەو کەسەى واز لە موجادەلە دەینێ ئەگەر ئەویش لەسەر هەق بێت , وە خانویەک لەناوەندى بەهەشت بۆ ئەو کەسەى درۆ تەرک دەکات ئەگەر بە گالتەش بێت وە خانوێک لەبەرزترین شوێنى بەهەشت بۆ ئەو کەسەى رەوشتى جوانە.
5- عن عائشة (رضى الله عنها) قالت: {سمعت رسول الله -صلى الله عليه وسلم- يقول: “إن المؤمن ليدرك بحسن خلقه درجة الصائم القائم“. وصححه الألباني}.رواه ابوداود
واتە : عائشة (رضى الله عنها) دەڵێ : گوێم لە پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) دەیفەرموو : بێگومان بڕوادار بە هۆى رەوشتى جوانییەوە دەگاتە پلەى ئەوانەى بەرۆژ بەرۆژ ونەو بەشەویش شەونوێژ دەکەن .
6-پێناسەى رەوشتە جوانەکان:
شاه الکرمانى دەڵێ:حسن الخلق هو کف الأژى واحتمال المؤمن:
رەوشت جوانى بریتیە لە ئەزیەت و ئازار نەدانى خەڵکان چ بە قسەو چ بە کردەوە وە خۆراگرتن و ئارام گرتن لە ژێر بارى ئازاردا.
عبدالله ى کورى موبارەک دەڵێ: حسن الخلق هو بسط الوجه وبذل المعروف وکف الأذی:
واتە رەوشت جوانى بریتیە لە رووخۆشى وە چاکە کردن لەگەڵ خەلکان وە ئەزیەت و ئازار نەدانى خەلکان.
قال بعض اهل العلم : حسن الخلق کظم الغیظ لله :
واتە رەوشت جوانى بریتیە لە تووەڕەیی قوت دانەوە لە پێناو خوادا.
لەم سێ پێناسەى کرا پێنج شت بەرچاو دەکەون : کف الأذی : احتمال المؤمن : بسظ الوجه :بذل المعروف : کظم الغیظ لله .
7-با موسلمان هەوڵ بدات لە هەموو کاتەکانى ژیانیدا رەوشتى جوان بێت لەو کاتەى کە ئارامە لەو کاتەى کە توورەدەکرێ لەو کاتەى کە فەقیرە لەوکاتەى کە دەوڵەمەندە لەوکاتەى کە دەبێتە دەسەلاتدار لەوکاتەى کە ماندوو بێزارە لەکاتى خۆشى و ناخۆشیدا لەوکاتەش کە کەس نایناسێ یا کەس نایبینێ وە بەتایبەتیش رەوشت جوانى لەگەڵ دایک وباوک وخێزان و منداڵ و دراوسێ و ئەوانەش کە سیلەى رەحمتن.
8-بەهۆى رەوشتەو جوانەکانەوە دەبیتە باشترین موسلمان :
عن ابى موسى (رضى الله عنه){قال: قلت يا رسول الله أي المسلمين أفضل؟ قال: من سلم المسلمون من لسانه ويده} رواه بخارى ومسلم.
واتە ئەوبو موسى (رضی الله عنه) دەلێ :لە پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) پرسیار کرا کام موسڵمان باشترە ؟ فەرمووى : ئەو موسڵمانەى کە موسڵمانان لەدەست و زمانى سەلامەتن.