دەستپێک / فەرمودە / الاربعين النووية / چل فەرموودە/ الاربعين النووية/ فەرموودەى یەکەم.

چل فەرموودە/ الاربعين النووية/ فەرموودەى یەکەم.

الحديث الأول:

عن أمير المؤمنين أبي حفص عمر بن الخطاب (رضي الله عنه) قال: سمعت رسول الله (صلى الله عليه وسلم) يقول: “إنما الأعمال بالنيات و إنما لكل امرئ ما نوى، فمن كانت هجرته إلى الله ورسوله، فهجرته إلى الله ورسوله، ومن كانت هجرته لدنيا يصيبها أو امرأة ينكحها، فهجرته إلى ما هاجـر إليه”. (رواه إماما المحدّثين: أبو عبدالله محمـد بن إسماعيل بن إبراهيم بن المغيرة بن بردزبه البخاري الجعفي، وأبو الحسين مسلم بن الحجاج بن مسلم القشيري النيسابوري في صحيحيهما اللذين هما أصح الكتب المصنفة).

(لەراستیدا هەموو کردار و رەفتارەکان بەنیازى دڵن , هەرکەسێک بەنیازى دلَى خۆى لاى خوا پاداشتى دەست دەکەوێت , هەرکەس کۆچەکەى بۆ شتیکى دنیایى بێت کەدەستى بکەوێت  یا بۆ ئافرەتێک بێت کەمارەى بکات , ئەوە کۆچەکەى بۆ ئەوە بووە کە کۆچى بۆ کردووە واتە(مەبەستى رەزامندیى خوا نەبووە و لاى خوا هیچ پاداشتێکى دەست ناکەویت).

سودەکانى فەرمودە

1-ئەم فەرمودەیە فەرمودەیەکى گەورەیە ئیمامى بوخارى لە صحیحەکەى کە /7563/ فەرمودەیە بەدووبارە وە ئەمەى لەیەکەم فەرموودەدا داناوە وە لەزۆر شوێنى تریش لەکتابەکەىدا باسى کردووە , وە ئیمام نەوەویش لەیەکەم فەرموودەى داناوە لە /ریاض الصالحین/ و لە /اذکار/ وە لە/ الاربعین النوویة/.

2-هۆى گوتنى ئەم فەرمودەیە : عن ابن مسعود/رضی الله عنه/ قال : کان فینا رجل خطب امرأە یقال لها /ام قیس/ فأبت أن تتزوجه حتى یهاجر , فهاجر , فتزوجها , فکان نسمیه مهاجر أم قیس/ رواه الطبرانی.

واتە عبدالله ى کورى مسعود رضی الله عنه دەڵێ : پیاوێکمان لەناودابوو ژنێکى داخواز کرد پێى ئەوترا دایکى قەیس ئەویش پێى ووت مێردت پێ ناکەم تا کۆچ نەکەى جا ئەویش کۆچى کردو ژنەکەى مارەکرد جا ئێمە ناومان لەو پیاوە نابوو کۆچ کەرى دایکى قەیس.

3- زانایان /نیەت/ مەبەست بۆ دووشت بەکاردێنن :

یەکەم : جیاکردنەوەى عیبادات یا جیاکردنەوەى نوێژى نیوەرۆ لە نوێژى عەسر یا جیاکردنەوەى عیبادات لە عادات وەک خۆشوشتن بۆ لادانى جەنابەت لە خۆشوشتن بۆ پاکى و خۆ فێنک کردنەوە.

دووەم:جیا کردنەوەى مەبەست لە کردنى کردەوە ئایا کردەوە کە تەنها بۆ خوایە یا مەبەستێکى ترە.

4- نیەت: واتە مەبەست . الریاء: واتە رووپامایى ئەوەیە کە عیبادەتەکانت ئاشکرابکەیت بەمەبەستى ئەوەى کەخەڵک بیبینن وباست بکەن بە چاکە , الاخلاص : واتە نیازپاکى بریتیە لەوەى کردەوەکانت پاک بکەیتەوە لەهەموو خلتەیەک .

5- نیەت شوینەکەى ناو دڵە پەیوەندى بە زمانەوە نیە , کەتۆ خێرو عیبادەتەک دەکەى بۆ ئەوەى پاداشت وەربگریەوە دەبێت لەناختەوە مەبەستت پێى خوابێت , نەک تەنها بەزمان بیڵێى بۆیە یەحیاى کوڕى کثیر دەڵێ /تعلموا النیە فإنها أبلغ من العمل/ واتە: فێرى نیەت بن چونکە گرنگترە لە کردەوە . /ابن تیمیە/ دەڵێ / التلفظ بالنیة بدعة لم یفعله الرسو ولا اصحابه/ واتە : نیەت بەقسە گوتن داهێنراوە بیدعەیە نەپێغەمبەر نەو هاوەلەکانى شتى وایان نەکردووە , کەواتە جائیزە نیەت هێنان لەکاتى دەست نوێژ شووشت و نوێژ دابەستن و غوسلى جەنابەت کردن بەدڵ بێت.

6-مەبەستى چاک گوناح لەشوێنى خۆى ناگۆڕێ گوناح بەهۆى نیەتەوە نابێ بە /طاعة/ ئەگەر یەکێک مزگەوتێکى دروست کرد بە ماڵى حەرام مەبەستى پێ خێر بوو ئەمەى بۆ بە بەخێر نانوسرێ نیەت کاریگەرى لەسەر ئەمە نیە.

7-ئەوکارانەى کە عیبادەتن ئەگەر بەبێ هیچ نیەت و مەبەستێک کران ئەوە وەکو عادەتیان لێ دێت /العیبادة اذا خلت من النیة اصبحت عادة/ خاوەنەکەى پاداشتى لەسەر وەرناگرێ بەلام ئەگەر عیبادەت بەنیەت و مەبەستێکى خراپ کران وەک رووپامایى/ریاء/ ئەوە خاوەنەکەى گوناهبار دەبێت.

8-ئەوشتانەى کەحەرامن ئەگەر موسڵمان نەیکردن بەبێ هیچ نیەت و مەبەستێک ئەوە پاداشتى لەسەر وەرناگرێ بەلام ئەگەر نەیکرد لەبەر رەزامەندى خوا ئەوە پاداشتى لەسەر وەردەگرێ.

9- /مباح/ یان /حلال/ یان /جائز/ واتە : رێگەدراو , ئەوەیە کردن و نەکردنى یەکسانە بێ , جا /مباح/ وەک: خواردن و نوستن …هتد , ئەگەر بەبێ هیچ نیەت کران پاداشتى لەسەر وەرناگرێ بەڵام ئەگەر بەمەبەستى چاک کران پاداشتى لەسەر وەردەگرێ / المباح بالنیة الصالحة یرتفع الى قربة و بالنیة الفاسدة یصبح معصیة/ واتە: موباح بەهۆى نیەت و مەبەستى باش بەرز دەبێتەوە بۆ نزیک بونەوە لەخوا وە بەهۆى نیەتى خراپ دەبێ بە گوناح.

10- زاناى بەرێز /عثیمن/ لەشەرحى کتاب التوحید لە باسى /باب ماجاء فی الریاء/ دا دەڵێ :

أ-ئەگەر یەکێک هەر لەبنەرت دا لەکردنى کارەکەى مەبەستى ریا بوو مەبەستى رەزامەندى خوا نەبوو ئەوە شیرکەو عیبادەتەکەى لێ وەرناگیرێ.

ب-ئەگەر کارێکى کرد لەسەرەتادا مەبەستى رەزامەندى خوا بوو بەڵام لە درێژەى کارەکەى لەناوەوەى کارەکەى دا تووشى ریا بوو ئەوە ئەگەر کۆتایى کارەکەى نەبەسترابێتەوە بەسەرەتایەکەى ئەو کاتە ئەوەى سەرەتاکەى کەبەبێ ریا کردوویەتى راستە بەڵام کۆتاییەکەى ناڕەوەیا(باطل)ە بۆ نمونە یەکێک /1000/ دینارى داناوە بۆ خێرو بەخشین /500/دینارى بەخشى لەبەر رەزامەندى خوا بەلام پاشان /500/دینارەکەى ترى بە ریا بەخشى ئەو /500/ دینارەى یەکەمى راستە بەڵام ئى دووەمى ناڕەوایە.

بەلام ئەگەر یەکێک دوو رکاتى نوێژى کرد لەسەرتاکەى مەبەستى رەزامەندى خوا بوو بەڵام لە کۆتاییەکەى مەبەستى ریا بوو لە نوێژەکەیدا هەموو نوێژەکەى بەتاڵە چونکە نوێژەکە بەش بەش نابێت و هەندێکى پەیوەندى بەهەندێکى ترەوە هەیە.

ج-ئەگەر یەکێک عیبادەتێکى کرد رووبەروو بۆوە لەگەڵ ریا دا ئەگەر پێى ناخۆش بوو نەى هێشت ریایەکە جێگیر بێت لەدڵ و دەروونى دا پاڵى پێوەنا ئەوە ئەوە عیبادەکەى راستە.

د-/مایطرأ بعد انتهاء العبادة فإنه لا یؤثر علیها شیئا اللهم أن یوکون فیه عدوان کالمن والأذى بالصدقة/

واتە : ئەوەى لەدواى تەواو کردنى عبادەکە دێتە پێش ئەوە هیچ کاریگەریەکى نی یە لەسەر عیبادەتەکە مەگەر یەکێک ستەم بکات وەک یەکێک خێرى کردووە منەت لەسەر بەرامبەرەکەى بکات یا ئازارى بدات ئەوە خێرەکەى پووچەڵ دەبێتەوە.

ح-ولیس من الریاء أن یفرح الإنسان بعلم الناس بعبادته لأن هذا إنما طرأ بعد الفراغ من العبادة.

واتە : ئەمە ناچێتە بابى ریا ئەگەر موسڵمان دڵى خۆش بوو لەدواى تەواو کردنى عیبادەکەى بەوەى کە خەڵک پێیان زانیوە.

خ- وە ئەمەش ناچێتە بابى ریاء ئەگەر مرۆڤ دڵ خۆش بێت بەکردنى کارى خێرو چاکە چونکە پێغەمبەر/صلى الله علیه وسلم/ دەفەرمووێ /من سرته حسنته وساءته سیئته فذلک المؤمن/ رواه الترمذى /2165/ و صححه الالبانی.

واتە هەریەکێک چاکەکانى دڵخۆشى دەکرد وە خراپە کانى نارەحەتى دەکرد ئەوە ئیماندارە.

11-هیجرەت لەرووى شەرعى واتە : (الإنتقال من بلد الشرک إلى بلد الاإسلام ) واتە : گواستنەوە لەوولاتى شیرک بۆ وولاتى ئیسلام دەبیت بەدووبەش:

12-حوکمى کۆچکردن لەوولاتى شیرک بۆ وولاتى ئیسلام دەبێت بە دوو بەش:

أ-ئەگەر نەیتوانى بەکاروبارى ئایینى خۆى هەڵبستێ ئەوە واجبە کۆچ بکات.

ب- ئەگەر توانى بەکاروبارى ئایینى خۆى هەڵبستێ ئەوە سوننەتە کۆچ بکات.

13- ئەگەر موسڵمان لەناو وولاتى کوفر دەیتوانى ئایینى ئیسلام ئاشکرابکات و بە خەڵکى رابگەیەنێ ئەوە مانەوەى باشترە لەکۆچ کردن.

پێشنیارکراو

چل فەرموودە/ الاربعين النووية/ فەرموودەى چوارەم.

الحديث الرابع: عن أبي عبد الرحمن عبد الله بن مسعود (رضي الله عنه) قال: حدّثنا …