ئەو جیهانەى کە پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) بەرەنگارى بوەوە:
ئەوکاتەى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) بوە پێغەمبەر , جیهان وەک بالەخانەیەک بو وەبەر بومەلەرزەیەکى بەهێز کەوتبێ و زۆر بە توندى راهەژابێ , لەگەلێک شوێندا بناغەو بانەکەى داڕوخاو تێشکابێ , لەگەلێک شوێنى تر داتەپی و داکەوتبێ , گەلێک شت لە شوێنى شیاوى خۆیان نەمابن و لەشوێنى تردا کەوتبن , شتیش هەبن بەسەریەکدا تێکڕوخاو وکەڵەکە بوبن.
محمد (صلى الله علیه وسلم) بەدیدى پێغەمبەرێتیەوە لەجیهانى روانى , مرۆڤێکى بینى لە مرۆڤێتى داشۆرابو , سوژدەى بۆ دارو بەرد و روبار و شتى وا دەبرد کە هێندەى نوکى دەرزیش زیان وقازانجى نەبێ.
مرۆڤێکى بەراوەژوى بینى کە عەقلیەتەکەى تێکچوبو و لە بەڵگەنەویستان و بابەتى رون و بێگرێ نەدەگەیشت , شیرازەى بیرى شپرزە ببو وبابەتێک تێوەرامانى بویستایە بەسادەیى سەیرى دەکرد و بابەتێکیش سادە بوایە لێى وەچەندوچونان دەکەوت و قوڵ دەبوەوە , ئەو شوێنەى کە خوازیارى بڕیارى دڵ بو لێى دودڵ بو , واى دەخواست لێى دودڵ بێ بەبێ سێ و دوو دڵنیابو , مرۆڤێک کە چێژەکەى هەڵبروسکا بو تاڵى بەشیرین وشیرنى بە تفت تام دەکرد و ژەمەنبوردەى ژەهرى مار بوو , مرۆڤێک کە هەستى ناجسن ببوو کینەى لە دوژمنى ستەمکار هەلنەدەگرت و دۆستى دڵسۆزیشى خۆشنەدەویست.
کۆمەڵگەیەکى بینى کەوێنەیەکى بچوکى جیهانى نیشان دەدا و هەمو شتێکى تێدا سەرەوژێر و جێى گۆرابو , گورگ شوان و ناحەزى زۆرداریش دادبەدەست بوو , پیاوى تاوانکار لەخۆخەنى و بەختەوەر و پیاوى چاکەکاریش لە بێ بەش و بەدبەخت بوو , چاکە بەستەزمان و ناپەسەند بوو خراپەى ناپەسەندیش چاکى هەرەچاک بوو گەلێک نەریت و باوى بینى کە مرۆڤایەتى وێران دەکرد و بەرەو هەڵدێرى فەوتانى دەبردن.
بینى خەڵک لە مەیخۆرى رۆچوون و هێندە مەستن بۆ سەرمەستى خەریکە نەتوانن بێ مەى بژین , داوێن پیسى و بەدرەوشتى لەوپەرى بێشەرمى دابوو , ریباکارى گەیشتبوە راددەیەک ماڵ و موڵک زەوت بکرێ , پول پەرستى و تەماحکارى خەڵکى بەرەو دڕندەیی و تالانکارى هەڵنابوو , ستەم و بێرەحمى گەیشتبوە راددەیەک کە کچۆلەى بێگوناح و لەگوڵ پاکتر زیندەبەچاڵ بکرێن و جگەرگۆشەکان لەبەر هەژارى بکوژرێن.
بینى پاشاکان زەوى خوایان پاوان کردوە و سەرجەم خەڵکیان کردۆتە کۆیلە , مالم و کەشیشەکان خۆیان لە خەڵک کردۆتە خواو بە نارەوا ماڵى خەڵک دەخۆن و کۆسپ دەخەنە سەر رێگەى خوا.
بینى بەهرەکانى مرۆڤایەتى بەشێوەیەکى راست و دروست ئاراستە ناکرێن و لەکارى بێکەڵک بە فیرۆ دەدرێن و لەجیاتى ئەوەى سود و قازانج ببەخشن دەردەسەرى دەنێنەوە وەک بەڵا لە باڵاى مرۆڤایەتى ئاڵاون , ئازایەتى بریتى بوو لەرەشەکوژى و تالان و بڕۆکردن , پیاوەتى ببوە ماڵ بەفیرۆدان و پاکوپوک کردن , جوامێرى ببوە فیزودەمارى نەفامیانە زیرەکایەتى بریتى بو لەساختە و پاختەسازى ئاوازیش بریتى بو لە ئامرازى داهێنانى تاوانى تازە و ئارەزو بازى .
بینى تاک و کۆمەڵ وەک کەرەستەى خاون بەڵام پیشەسازى دەستڕەنگین و زیرەکەکان لێ هەڵنەکەوتوە تا بۆ بنیادنانى پەیکەرى ژیار وەبارکار بن , وەک تەختەدارن بەڵام دارتاشێکى کارامەیان لێ پەیدانەبوە تا کەشتیەکەیان لێ دروست بکات و دەریاى ژیانى پێ ببڕن.
بینى گەلانى سەر روى زەوى وەک مێگەڵە مەڕى بێ شوانن , سیاسەت وەک وشترى هارى بێجڵەوى بەرهەلدایە و دەسەلات وەک شمشێرەو لەدەستى سەرخۆشان دایە و کورو براگەلى خۆیان پێ بریندار دەکەن.
لایەنەکانى ژیانى پڕبەدى:
پیاوى چاکساز دەبێ مشورى سەرجەم لایەنەکانى ژیانى گەندەڵ بخوات و هەمویان لەبەرچاو بگرێ , هەر چاکسازێک بۆ ئەوەى تەنها یەک لایەنى کۆمەلگە راستەڕێ بکات دەبێ سەرلەبەرى تەمەن و تواناى خۆى بۆ تەرخان بکات.
دەرونى مرۆڤ پێکهاتەیەکى ئاڵۆزو رایڵ و پۆپى وردى هەیە و زۆر دەرگا و پەنجەرەى تێدایە , بۆیە ئەگەر ئەو دەرونە توشى لاڕێبون و خوارو خێچ بێت ئەوا تا ئاراستەکەى لە خراپەو بەرەو چاکە و لە خەوشەوە بەرەو ساغى وەرنەسوڕێ , تا گژوگیاى زەرەربەخشى لێ هەلنەکێشرێ کە رەنگە بەهۆى خراپەکارى کۆمەڵگەو شپرزەبونى پەروەردەوە بڕەوێ وەک چۆن گژوگیاى شەیتانى لە خاکێکى بەپیت وبەرەکەت دەڕوێ , تا تۆوى خراپەکارى لەناو نەبرێ و لە شوێنیدا خۆشەویستنى چاکەو تەقواى لێ نەچێنرێ قەت ناکرێ نەریتە ناجسنەکانى بنبڕ بکرێ و خەوش و کەموکوڕیەکانى چارەسەر بکرێ.
چارەسەرکردنى هەردەردێکى کۆمەڵگەى مرۆڤایەتى و هەر خەوشێکى نەوەى ئەمڕۆ وا دەخوازێ تەواوى ژیان چارەسەر بکرێ تەواوى تەمەنى چاکسازەکەشى دەوێت , بەڵکو رەنگە تەمەنى چەندین پیاوى چاکسازى تریشى بوێت , ئەگەر یەکێک بیەوێت لە وڵاتێکى پڕ لە ڕابواردن و بەرهەڵدایى و ئارەزو بازیدا عەرق قەدەغە بکا ئەوا لەماندوبون و رەنجى بەفیرۆ بترازێ چیترى پێ نابرێ , چونکە خواردنەوەى عەرق لە دەرونێکەوە سەرهەڵدەدا کەشەیداى نۆشینى چێژبێ ئەگەرچى لەژەهریش بێ ئاڵودەى نۆشى مەستبون بێ ئەگەرچى لە گوناحیش بێ.
ئەم جۆرە دەرونە بە پروپاگەندەو بلاوکردنەوە و نوسین و پەرتوک و ووتاردان ناسلەمێەوە , بەرونکردنەوەى زیانە دروستى و رەوشتیەکان و بەیاساى توندوتیژ و سزاى جەرگبڕ وازناهێنێ , بەڵکو تەنها بەگۆرانکارییەکى قوڵى دەرونیەوە دەگۆڕێ , خۆئەگەر بەهەر رێگەیەکى تریش ناچار بکرێ وازبهینێ ئەوا پەنا وەبەر جۆرەها فڕوفێڵ و تاوانى تر دەبات و بەناو و ێنەى ترى مباحى دەکات.
پێغەمبەر پیاویکى هەرێم پەرست و رێبەریکى نیشتمان پەرست نەبوو:
ئەگەر پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) پیاوێکى هەرێم پەرست بوایە و وەک سەرکردە سیاسى و رێبەرە نیشتیمان پەرستەکان رەفتارى بکردایە لەعەرەبستاندا بوارێکى بەرفراوانى بۆ دەرەخسا و بەئاسانى دەیتوانى ئاڵاى نەتەوایەتى هەڵبکات و قورەیشیەکان و سەرجەم هۆز و تیرە عەرەبەکانى لەژێردا کۆ بکاتەوە و نیشتمانێکى بەهێز و یەکگرتووى عەرەبى دابمەزرێنێ و خۆشى ببێتە سەرۆکیان بێگومان ئەبوجەهل و عوتبەى کورى رەبیعە و ئەوانى تریش پێشى هەمو کەس خۆیان راپێش دەکرد و لەژێر ئالاکەدا کۆدەبونەوەو خۆشیان لە پێناویدا بەکوشت دەدا و بەسەرۆکایەتى پێغەمبەریش رازى دەبوون , بەلام ئەوەى کە پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) بۆى هاتبوو زۆر لەوە گەوەرتربوو بۆیە ئەم ئامانج ومەبەستى نەبوو .
نەهاتوە ناهەق بە ناهەق بسڕێتەوە:
بەڵام خۆ پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) نەناردراوە تا نارەوا بە نارەوا بسڕێتەوە , دەستدرێژى بە دەستدرێژى ببڕێتەوە , شت لە شوێنێ حەڕام بکاو لە شوێنى تریش حەڵاڵ.
شوێنەوارى گەلێک بەگەلێکى تر رەشکاتەوە وەک رێبەرێکى نیشتمان پەرست یان وەک سەرکردەیەکى سیاسى نەناردراوە تا بەرژەوەندى بۆ خۆى دابین بکات و خەڵک لەحوکمى فارس و رۆمانى رزگار بکاو بیانخاتە ژێر حوکمى عارەبى عەدنانى و قەحطانى , بەڵکو وەک پێغەمبەرێکى موژدەدەر و هەرەشەکار نێردراوە , تا وەک مانگى دەرخشان پەیامەکانى خوا بەسەرجەم خەڵکى راگەیەنێ , تا خەڵک لە مرۆڤپەرستیەوە بەرەو خواپەرستى و لەتەنگى دنیاوە بەرەو بەرفراوانى دنیا و دوایى و لە ستەمى دنیایى بێدادەوە بەرەو دادو رەواى ئیسلام رزگار بکات , تا فەرمان بە چاکە بکاو رێگە لە خراپە بگرێ تا شتى پاکیان بۆ حەڵاڵ وشتى پیسیان لێ حەرام بکات تاکارى ئەستەم و بێگارییان لەکۆڵ کاتەوە و کۆتاى گەردنیان هەڵوەشێنێ و لەبەندایەتى بەندەکان بۆ بەندایەتى خودا ئازادیان کات.
کلیل و قوفڵى سروشتى مرۆڤایەتى:
پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لەو چاکسازانە نەبو کە لەدیوى پشتەوەى خانو وەژورێ دەکەون یا لە پەنجەرەوە خۆیان شۆر دەکەنەوە و لە پێناو چارەسەرکردنى چەند دەردێکى کۆمەڵایەتى و چەند خەوشێکى خۆڕەوشتیەوە تێدەکۆشن , کە هەندێکیان توانیویانە بۆ ماوەیەکى کاتى لە چەند لایەنێکەوە وولاتەکەیان چارەسەر بکەن و هەندێکیشیان مردن یەخەى پێ گرتون و لەکارەکەیان سەرنەکەوتون.
پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لە دەرگاوە چوە ناو خانوى بانگەوازى و چاکسازى و کلیلەکەى خستە سەر قوفلى سروشتى مرۆڤایەتى ئەو قوفلە ئاڵۆزەى کە چاکسازانى سەردەمى بێسروشى نەیانتوانی بیکەنەوە تەنانەت ئەوانەى پاشتریش هەر نەیانتوانی بیکەنەوە .
پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) بانگى خەلکى دەکرد تا بڕوا بە خواى تاک و بە پەیامى ئیسلام و رۆژى دوایى بێنن و لە بت و بتپەرستى رو وەرگێرن و دژ بە تاغوتان تێبکۆشن , لە ناو گەلەکەیدا دەنگى هەڵدەبڕى و دەیفەرموو : (هۆخەلکینە بڵێن( لا اله الا الله )رزگار دەبن ).
———————–
بەدەستکاریەوە وەرگیراوە لە پەرتوکى (ماذا خسر العالم بانحطاط المسلمین) بەداروخوانى موسڵمانان جیهان چ زیانیکى لێکەوت.
