بەناوى خواى گەورە و میهرەبان
جومعە فەرزە لەسەر:
1. نێر، واتە لەسەر ئافرەت فەرز نیە.
2. ئازاد، واتە لەسەر كۆیلە فەرز نیە.
3. نیشتەجێ، واتە لەسەر موسافیر فەرز نیە.
4. تەندروست، واتە: لەسەر نەخۆش فەرز نیە.
5. باڵغ، واتە لەسەر منداڵ فەرز نیە.
بەڵگەش لەسەر فەرزێتی نوێژی جومعە خواى گەورە فەرمویەتى :
[يا أيها الذين آمنوا إذا نودي للصلاة من يوم الجمعة فاسعوا إلى ذكر اللهوذروا البيع ذلكم خير لكم إن كنتم تعلمون ] [سورة الجمعة:9]. واتە: «ئەی ئەوانەی ئیماندارن ئەگەر لە ڕۆژی جومعە بانگی فەرمو بۆ نوێژی جومعە، ئەوا بكەونە ڕێ بۆ یادی خوا وبڕۆن بە دەم بانگەكەوە».
وه پەیامبەری خوا صلى الله عليه وسلم دەفەرموێ: «الجمعة حق واجب على كل مسلم في جماعة، إلا أربعة عبد مملوك أو امرأة أو صبي أو مريض»، صححه الألباني في صحيح الجامع «3111».واتە: «جومعە هەق وواجبە لەسەر هەمو موسڵمانێك، بێت بۆ جومعە، مەگەر چوار كۆمەڵ نەبێت: 1.كۆیلە، یان 2.ئافرەت، یان 3.منداڵی پێنەگەیشتو، یان 4.نەخۆش».
سزای ئەوانەی نایەن بۆ نوێژی جومعە
هەر كەسێك نەیەت بۆ نوێژی جومعە سزایەكی زۆر توندی بۆ هەیە، چونكە جومعە واجبە لەسەر هەموو موسڵمانێك هەر وەكو چۆن نوێژی جەماعەت وخودی نوێژ واجبە، ئەمەش لە فەزڵ وتایبەتمەندیەكانی جومعەیە، وەكو خوای میهرەبان دەفەرموێت: [يا أيها الذين آمنوا] «ئەی ئەوانەی ئیمانتان هێناوە».
عەبدوڵای كوڕی مەسعود رضي الله عنه دەفەرموێت: «هەر كاتێك خوای پەروەردگار فەرمووی: «ئەی ئیمانداران» ئەوا گوێ ڕابگرە، چونكە قسە لەگەڵ تۆ دەكات، بزانە چ فەرمانێكت پێ دەكات ولە چی ڕێگریت لێ دەكات». دەبا بزانین پەرستروای هەق چی دەفەرموێ:
[يا أيها الذين آمنوا إذا نودي للصلاة من يوم الجمعة فاسعوا إلى ذكر الله وذروا البيع ذلكم خير لكم إن كنتم تعلمون] [سورة الجمعة:9] واتە: «ئەگەر لە ڕۆژی جومعە بانگ كرا بۆ نوێژی جومعە بڕۆن بۆ زیكری خوا، وواز لە كڕین وفرۆشتن بهێنن». هەر بۆیە هەر كەسێك لە كاتی نوێژی جومعە كڕین وفرۆشتن بكا ئەوا حەرامی ئەنجامداوە.
هەروەها لە صەحیحی موسلیمدا «865» هاتوە لە عەبدوڵای كوڕی عومەر وئەبو هورەیرەوە رضي الله عنهما، پەیامبەری خوا صلى الله عليه وسلم دەفەرموێت: «لينتهين أقوام عن ودعهم الجمعات، أو ليختمن الله على قلوبهم، ثم ليكونن من الغافلين» واتە: «خەڵكانێك یان واز دەهێنن لە نەهاتن بۆ نوێژی جومعە یان خوای پەروەردگار مۆر دەدات بەسەر دڵیاندا، ولە بێ ئاگاكانیان دەنوسێت».
ئەم هەمو هەڕەشە توندانە دەدرێت بە گوێكاندا، كەچی هەر هەیە دڵڕەقە وكاریگەری نابێت لەسەری.
هەروەها لە صەحیحی موسلیمدا «652و651» هاتووە لە عەبدوڵای كوڕی مەسعودەوە ڕەزاى خواى لێ بێ هاتوە: پەیامبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرمویەتی: «لقد هممت أن آمر رجلا يصلي بالناس، ثم أحرق على رجال يتخلفون عن الجمعة بيوتهم »، واتە: «نیازم هەبوو بە پیاوێك بڵێم پێش نوێژی بۆ خەڵكەكە بكات، وخۆشم بڕۆم، ماڵەكان بەسەر ئەو پیاوانەدا بسوتێنم كە نایەن بۆ نوێژی جومعە». «لەبەر ژن ومنداڵ وپیر وپەككەوتە ئەوەم نەكرد».
هەروەها پەیامبەری خوا صلى الله عليه وسلم دەفەرموێت: «هەر كەسێك سێجار نەیەت بۆ جومعە بە بێ هیچ عوزرێكی شەرعی، ئەوا خوای كاربەجێ مۆر دەدات بەسەر دڵیدا» .
لە کۆتاییدا دەڵێین : ئەی ئەوانەی كە نایەن بۆ جومعە، ئەی ئەوانەی كە هەمو جومعەیەك لە گەشت و سەیرانن، با گوێمان لەم هەڕەشانە بێت و بەخۆماندا بچینەوە ،نەک هەمو جومعەیەك لە سەفەر بیت ، چونكە لە ڕۆژەكانی تردا دەوامت هەیە وڕۆژی جومعە دەوامت نیە وپشوە!
ئایا دەوامەكانمان لە ڕۆژی جومعە بەگەورەتر دەزانین؟
جومعەكانت دەفەوتێنیت بەڵام دەوامەكەت با نافەوتێت، چونكە پارەی تێدایە!! ئەگەر نەڕۆی ئەوا پارەی ئەو ڕۆژەت لێدەبڕدێت، بۆ ئەوەی پارەت لێنەبڕن دەیخەیتە ڕۆژی جومعە، یان ئەو ڕۆژە ئیشت نیە! ئەی جومعە ئیش نیە!!؟ ئەی ئەو هەمو پاداشت وفەزڵە گەورانە ؟ ئەمەشمان بیر نەچێ کە نە دروستە لە دەوامەكەت كەمتەرخەم بیت نە گوناهباریش دەبیت پێش كاتی جومعە سەفەر بكەیت -لەسەر ڕای پەسەند-، بەڵام لێرەدا مەبەستمان ئەوەیە: هەمو جومعەیەك لەسەفەر بێت لەبەر ئەوەی ئەو ڕۆژە دەستی بەتاڵە وپشوە، وموسڵمان دەوام وكار وپیشەكەی بكات بە قوربانی پەرستشەكانی، ئەمەبو سەرزەنشتیمان كرد.
مامۆستا علی خان
