باب کتاب المساقاة
{أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ , أَأَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ , لَوْ نَشَاءُ جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلاَ تَشْكُرُونَ}
ئه‌ی سه‌رنجی ئه‌و ئاوه‌ناده‌ن که‌رۆژانه چه‌ند جار ده‌یخۆنه‌وه (له‌کوێوه هات، کێ دروستی کرد، له‌چی دروست بوو)
ئایا ئێوه داتانبه‌زاندووه‌له‌هه‌وره‌کانه‌وه‌یان ئێمه دابه‌زێنه‌رین؟ (به‌هۆی یاسای تایبه‌ته‌وه)
ئه‌گه‌ر بمانویستایه ئه‌و ئاوه‌مان ده‌کرده‌خوێیه‌کی تاڵ و سوێر، جا ئایا بۆ سوپاسگوزاری ناکه‌ن
حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِي مَرْيَمَ، حَدَّثَنَا أَبُو غَسَّانَ، قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو حَازِمٍ، عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ أُتِيَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِقَدَحٍ فَشَرِبَ مِنْهُ، وَعَنْ يَمِينِهِ غُلاَمٌ أَصْغَرُ الْقَوْمِ، وَالأَشْيَاخُ عَنْ يَسَارِهِ فَقَالَ “ يَا غُلاَمُ أَتَأْذَنُ لِي أَنْ أُعْطِيَهُ الأَشْيَاخَ ”. قَالَ مَا كُنْتُ لأُوثِرَ بِفَضْلِي مِنْكَ أَحَدًا يَا رَسُولَ اللَّهِ. فَأَعْطَاهُ إِيَّاهُ.
سهلی كوڕی سعد دەڵێ پەیامبەر ﷺ جامێك ئاویان بۆ هێنا لێی خواردەوە لە لای ڕاستیەوە مێرد منداڵێك هەبوو لە هەموو دانیشتوان بچوكتر بوو لە تەمەندا پیاوە بەساڵاچووەكانیش لەلای چەپیەوە بوون فەرمووی ئەی منداڵ ڕیم ئەدەیت ئاوەكە بدەم بەم پیاوانە منداڵەكە وتی من ئەی پەیامبەری خوا ﷺ من هیچ كەسێك باو نادەم بەسەرخۆمدا دەربارەی پاشماوەیەك كە لە تۆوە بۆم مابێتەوە ئیتر پەیامبەر ﷺ ئاوەكەی پێدا
صحیح البخاري: 2351
حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ حَدَّثَنِي أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّهَا حُلِبَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم شَاةٌ دَاجِنٌ وَهْىَ فِي دَارِ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، وَشِيبَ لَبَنُهَا بِمَاءٍ مِنَ الْبِئْرِ الَّتِي فِي دَارِ أَنَسٍ، فَأَعْطَى رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الْقَدَحَ فَشَرِبَ مِنْهُ، حَتَّى إِذَا نَزَعَ الْقَدَحَ مِنْ فِيهِ، وَعَلَى يَسَارِهِ أَبُو بَكْرٍ وَعَنْ يَمِينِهِ أَعْرَابِيٌّ فَقَالَ عُمَرُ وَخَافَ أَنْ يُعْطِيَهُ الأَعْرَابِيَّ أَعْطِ أَبَا بَكْرٍ يَا رَسُولَ اللَّهِ عِنْدَكَ. فَأَعْطَاهُ الأَعْرَابِيَّ الَّذِي عَلَى يَمِينِهِ، ثُمَّ قَالَ “ الأَيْمَنَ فَالأَيْمَنَ ”.
زوهری دەڵێ ئەنەسی كوڕی مالیك قەسی بۆ كردووم كە مەڕێكی دابەستە ئەدۆشرێت بۆ پەیامبەر ﷺ كە ئەم مەڕە لە ماڵی ئەنەسی كوڕی مالیك دا بووە شیرەكەی تێكەڵی ئاو كراوە كە هەر لە ئاوی بیری ماڵی ئەنەس خۆی بووە كاسە شیرەكە بۆ پەیامبەر ﷺ ئەهێنن و لێی دەخواتەوە كاتێ كاسە شیرەكە لەدەمی لادەدات لە لای چەپیەوە ئەبو بەكر دانیشتبوو لە لای ڕاستیشیەوە كابرایەكی دەشتەكی هەبوو عومەر ترسا لەوەی بیدا بە كابرای عەرەب بۆیە وتی بیدە بە ئەبو بەكر كە لەلاتایە ئەی پەیامبەری خوا ﷺ بەڵام پەیامبەر ﷺ دای بەو كابرا دەشتەكی یەی كە لەلای ڕاستیەوە بوو پاشان فەرمووی لای ڕاست و لای ڕاست بەڕیز
صحیح البخاري: 2352
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ أَبِي الزِّنَادِ، عَنِ الأَعْرَجِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ لاَ يُمْنَعُ فَضْلُ الْمَاءِ لِيُمْنَعَ بِهِ الْكَلأُ ”.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی ئاوی زیادە نابێت لەكەس قەدەغە بكرێت نەبادا بەو بیانووەوە لەوەڕگاش قەدەغە بكرێت
صحیح البخاري: 2353
حَدَّثَنَا عَبْدَانُ، عَنْ أَبِي حَمْزَةَ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ شَقِيقٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ” مَنْ حَلَفَ عَلَى يَمِينٍ يَقْتَطِعُ بِهَا مَالَ امْرِئٍ، هُوَ عَلَيْهَا فَاجِرٌ، لَقِيَ اللَّهَ وَهْوَ عَلَيْهِ غَضْبَانُ” فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى {إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً} الآيَةَ. فَجَاءَ الأَشْعَثُ فَقَالَ مَا حَدَّثَكُمْ أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ، فِيَّ أُنْزِلَتْ هَذِهِ الآيَةُ، كَانَتْ لِي بِئْرٌ فِي أَرْضِ ابْنِ عَمٍّ لِي فَقَالَ لِي ” شُهُودَكَ ”. قُلْتُ مَا لِي شُهُودٌ. قَالَ ” فَيَمِينَهُ ”. قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِذًا يَحْلِفَ. فَذَكَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم هَذَا الْحَدِيثَ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ ذَلِكَ تَصْدِيقًا لَهُ.
عبدالله ی كوڕی مسعود دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی هەركەس سوێندێك بخوات بۆ ئەوەی ماڵی كەسێكی پێ دابڕێ بۆ خۆی و لە سوێندەكەیدا درۆ بكات ئەوە كاتێ دەگات بە خوای گەورە ئەو زاتە پەست و توڕەیە لێی ئیتر لەم كاتەدا خوا ئەم ئایەتەی نارد كە ئەفەرموێت {إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً – بێگومان ئەوانەی كە پەیمانی خوا و سوێندەكانیان بە نرخێكی كەم دەفرۆشن} لەم كاتەدا ئەشعەث هات و وتی ئەرێ ئەبو عبدالرحمان قسەی چی بۆ كردوون لەبارەی منەوە ئەم ئایەتە هاتووە من بیرێكم هەبوو لە زەوی ئامۆزایەكمدا پێی وتم شایەتەكانت كوان وتم شایەتم نیە وتی ئەی سوێند وتم ئەی پەیامبەری خوا ﷺ كەوابێت سوێند ئەخوات ئیتر پەیامبەر ﷺ ئەم فەرموودەیەی فەرموو خوایش بۆ ڕاستی فەرموودەكەی ئەو ئایەتەی نارد
صحیح البخاري: 2356
حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ زِيَادٍ، عَنِ الأَعْمَشِ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا صَالِحٍ، يَقُولُ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ” ثَلاَثَةٌ لاَ يَنْظُرُ اللَّهُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَلاَ يُزَكِّيهِمْ، وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ رَجُلٌ كَانَ لَهُ فَضْلُ مَاءٍ بِالطَّرِيقِ، فَمَنَعَهُ مِنِ ابْنِ السَّبِيلِ، وَرَجُلٌ بَايَعَ إِمَامًا لاَ يُبَايِعُهُ إِلاَّ لِدُنْيَا، فَإِنْ أَعْطَاهُ مِنْهَا رَضِيَ، وَإِنْ لَمْ يُعْطِهِ مِنْهَا سَخِطَ، وَرَجُلٌ أَقَامَ سِلْعَتَهُ بَعْدَ الْعَصْرِ، فَقَالَ وَاللَّهِ الَّذِي لاَ إِلَهَ غَيْرُهُ لَقَدْ أَعْطَيْتُ بِهَا كَذَا وَكَذَا، فَصَدَّقَهُ رَجُلٌ” ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الآيَةَ {إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً}
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی سێ كەس هەن خوا لە ڕۆژی قیامەتدا تەماشایان ناكات و خاوێنیان ناكاتەوە لە گوناھ و تاوان و سزایەكی بەسوێشیان دەدات پیاوێك لە رێگەیەكدا ئاوێكی زیاد لە پێویستی خۆی هەبێت و لە ڕێبواری بگرێتەوە، پیاوێكیش بەڵێن بدات (بەیعەت) بە پێشەواێك بەڵام بەڵێن دانەكەی هەر بۆ مەبەستی قازانجی دونیایی بێت ئەگەر بەشی دا ڕازی ببێت خۆ ئەگەر بەشی نەدات ڕقی لێی هەستێ، پیاوێكیش پاش عەسر بازار دانێت و بڵێ سوێند بەو خوایەی كە هیچ خوایەك نیە جگە لەو ئەم شتە ئەمەندە و ئەمەندەم پێداوە ئەوسا كەسێك بەو سوێندەی باوەڕ بكات و لێی بكڕێت، لە پاشان پەیامبەر ﷺ ئەم ئایەتەی خوێندەوە كە ئەفەرمووێت {إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً – بێ گومان ئەوانەی كە پەیمانی خوا و سوێندەكانیان بە نرخێكی كەم دەفرۆشن}
صحیح البخاري: 2358
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ سُمَىٍّ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ” بَيْنَا رَجُلٌ يَمْشِي فَاشْتَدَّ عَلَيْهِ الْعَطَشُ، فَنَزَلَ بِئْرًا فَشَرِبَ مِنْهَا، ثُمَّ خَرَجَ فَإِذَا هُوَ بِكَلْبٍ يَلْهَثُ، يَأْكُلُ الثَّرَى مِنَ الْعَطَشِ، فَقَالَ لَقَدْ بَلَغَ هَذَا مِثْلُ الَّذِي بَلَغَ بِي فَمَلأَ خُفَّهُ ثُمَّ أَمْسَكَهُ بِفِيهِ، ثُمَّ رَقِيَ، فَسَقَى الْكَلْبَ فَشَكَرَ اللَّهُ لَهُ، فَغَفَرَ لَهُ ”. قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَإِنَّ لَنَا فِي الْبَهَائِمِ أَجْرًا قَالَ ” فِي كُلِّ كَبِدٍ رَطْبَةٍ أَجْرٌ ”. تَابَعَهُ حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ وَالرَّبِيعُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی لە كاتێكدا پیاوێك بە ڕێگەیەكدا دەڕۆیشت تینوێتی زۆری بۆ هێنا دابەزییە ناو بیرێكەوە لێی خواردەوە پاشان هاتە دەرەوە بینی سەگێك هەر هەنسكە هەنسك ئەكات لە تونێتیدا خۆڵ دەخوات، لەدڵی خۆیدا وتی بەخوا من چۆن تونێتی زۆری بۆ هێنام ئەمیش هەروایە، ئەوسا پێڵاوەكانی پێی پڕكرد لە ئاو و بەدەمی دەیگرت پاشان لە بیرەكە سەر كەوتە سەرەوە و سەگەكەی ئاودا و خواش بەو هۆیەوە سوپاسی لێ كرد و لێی خۆش بوو، هاوەڵان وتیان ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئێمە لەبارەی مەڕ و ماڵات و بێ زمانیشەوە هەر خێرمان دەست دەكەوێت فەرمووی لە هەموو خاوەن جگەرێكی نەڕدا خێر و پاداشت هەیە
صحیح البخاري: 2363
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ، سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لأَذُودَنَّ رِجَالاً عَنْ حَوْضِي كَمَا تُذَادُ الْغَرِيبَةُ مِنَ الإِبِلِ عَنِ الْحَوْضِ ”.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی سوێند بەوەی كە گیانی منی بەدەستە پیاوانێك لەسەر حەوزەكەم دەردەكەم وەك چۆن وشترەوان وشتری نامۆ ئەگێڕێتەوە لەسەر حەوز
صحیح البخاري: 2367
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، أَخْبَرَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ، عَنْ أَيُّوبَ، وَكَثِيرِ بْنِ كَثِيرٍ ـ يَزِيدُ أَحَدُهُمَا عَلَى الآخَرِ ـ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، قَالَ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم “ يَرْحَمُ اللَّهُ أُمَّ إِسْمَاعِيلَ، لَوْ تَرَكَتْ زَمْزَمَ ـ أَوْ قَالَ لَوْ لَمْ تَغْرِفْ مِنَ الْمَاءِ ـ لَكَانَتْ عَيْنًا مَعِينًا، وَأَقْبَلَ جُرْهُمُ فَقَالُوا أَتَأْذَنِينَ أَنْ نَنْزِلَ عِنْدَكِ قَالَتْ نَعَمْ وَلاَ حَقَّ لَكُمْ فِي الْمَاءِ. قَالُوا نَعَمْ ”.
واتە : رەحمەتى خودا لە دایکى اسماعیل (علیها سلام) ئەگەر وازى لە زەمزەم بهێنایە کاتێ کە هەلقولا وە پێشى لێنەگرتبا ئێستا وەک کانیەک ئاوى لەبەر دەرۆیشت , وەکاتێ ئەو خەڵکەى بەوێ دادەرۆیشتن کە زانیان ئاوى زەمزەم لەو شوێنەیە بەدایکى ئسماعیل یان ووت دەتوانین لەلای تۆ بمێنینەوە , ئەویش فەرمووى بەڵێ بەڵام بەو مەرجەى هچ مافێکتان نیە لەسەر ئەو ئاوە کەزەمزەمە , ووتیان باشە .
صحیح البخاري: 2368
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَمْرٍو، عَنْ أَبِي صَالِحٍ السَّمَّانِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ ثَلاَثَةٌ لاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَلاَ يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ رَجُلٌ حَلَفَ عَلَى سِلْعَةٍ لَقَدْ أَعْطَى بِهَا أَكْثَرَ مِمَّا أَعْطَى وَهْوَ كَاذِبٌ، وَرَجُلٌ حَلَفَ عَلَى يَمِينٍ كَاذِبَةٍ بَعْدَ الْعَصْرِ لِيَقْتَطِعَ بِهَا مَالَ رَجُلٍ مُسْلِمٍ، وَرَجُلٌ مَنَعَ فَضْلَ مَاءٍ، فَيَقُولُ اللَّهُ الْيَوْمَ أَمْنَعُكَ فَضْلِي، كَمَا مَنَعْتَ فَضْلَ مَا لَمْ تَعْمَلْ يَدَاكَ ”. قَالَ عَلِيٌّ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ غَيْرَ مَرَّةٍ عَنْ عَمْرٍو سَمِعَ أَبَا صَالِحٍ يَبْلُغُ بِهِ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم.
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی سێ كەس هەن خوا لە ڕۆژی قیامەتدا قسەیان لەگەڵ ناكات و تەماشاشیان ناكات، پیاوێك سوێند بخوات لەسەر كوتاڵ و شت و مەكێك كە گوایە زیاتری پێداوە لەو نرخەی كە كڕیار دەیداتێ بە درۆوە، پیاوێكیش پاش عەسر سوێندێكی درۆ بخوات بۆ ئەوەی ماڵی پیاوێكی موسوڵمانی پێ داگیر بكات، پیاوێكیش ئاوێكی زیاد لە پێویستی خۆی هەبێت و لە خەڵكی بگرێتەوە لە ڕۆژی دوایدا خوا پێی دەفەرمووێ منیش ئەمڕۆ خێر و بەخششی خۆمت لێ دەگرمەوە وەك چۆن تۆ لە دونیادا ئەو زیادەیەت لە خەڵكی دەگرتەوە كە لە بنەڕەتدا خۆت بەدیت نەهێنابوو
صحیح البخاري: 2369
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ يُونُسَ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ الصَّعْبَ بْنَ جَثَّامَةَ، قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ لاَ حِمَى إِلاَّ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ ”. وَقَالَ بَلَغَنَا أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم حَمَى النَّقِيعَ، وَأَنَّ عُمَرَ حَمَى السَّرَفَ وَالرَّبَذَةَ.
صعبی كوڕی جثامە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی هیچ كەس مافی قەدەغەكردنی زەوی و زاری و لەوەڕگەی نیە جگە لە خوا و پەیامبەری خوا
صحیح البخاري: 2370
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ، عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ السَّمَّانِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ” الْخَيْلُ لِرَجُلٍ أَجْرٌ، وَلِرَجُلٍ سِتْرٌ، وَعَلَى رَجُلٍ وِزْرٌ، فَأَمَّا الَّذِي لَهُ أَجْرٌ فَرَجُلٌ رَبَطَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ، فَأَطَالَ بِهَا فِي مَرْجٍ أَوْ رَوْضَةٍ، فَمَا أَصَابَتْ فِي طِيَلِهَا ذَلِكَ مِنَ الْمَرْجِ أَوِ الرَّوْضَةِ كَانَتْ لَهُ حَسَنَاتٍ، وَلَوْ أَنَّهُ انْقَطَعَ طِيَلُهَا فَاسْتَنَّتْ شَرَفًا أَوْ شَرَفَيْنِ كَانَتْ آثَارُهَا وَأَرْوَاثُهَا حَسَنَاتٍ لَهُ، وَلَوْ أَنَّهَا مَرَّتْ بِنَهَرٍ فَشَرِبَتْ مِنْهُ وَلَمْ يُرِدْ أَنْ يَسْقِيَ كَانَ ذَلِكَ حَسَنَاتٍ لَهُ، فَهِيَ لِذَلِكَ أَجْرٌ، وَرَجُلٌ رَبَطَهَا تَغَنِّيًا وَتَعَفُّفًا ثُمَّ لَمْ يَنْسَ حَقَّ اللَّهِ فِي رِقَابِهَا وَلاَ ظُهُورِهَا، فَهِيَ لِذَلِكَ سِتْرٌ، وَرَجُلٌ رَبَطَهَا فَخْرًا وَرِيَاءً وَنِوَاءً لأَهْلِ الإِسْلاَمِ، فَهِيَ عَلَى ذَلِكَ وِزْرٌ ”. وَسُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ الْحُمُرِ فَقَالَ ” مَا أُنْزِلَ عَلَىَّ فِيهَا شَىْءٌ إِلاَّ هَذِهِ الآيَةُ الْجَامِعَةُ الْفَاذَّةُ {َمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ * وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ }”
ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی ئەسپ سێ جۆرن بۆ پیاوێك دەبێتە مایەی خێر و بێر و پاداشت بۆ پیاوێكیش دەبێتە مایەی داپۆشینی كەم و كوڕیەكانی و بۆ پیاوێكیش دەبێتە مایەی تاوان و گوناھ، ئەوەی كە بۆی ئەبێتە مایەی پاداشت و خێر و بێر ئەو پیاوەیە كە لە ڕێی خوادا دایبەسێت بۆ خەبات كردن جڵەوی بۆ شۆڕكات لە لەوەڕگە و پاوەندا یان لەسەر تەپۆڵكە و بەرزایی یەكاندا لەناو ئەو لەوەڕگە و تەپۆڵكەدا چەندە جڵەوی بۆ شۆڕكات و لێی بخوات دەبێتە مایەی چاكە و پاداشت بۆی خۆ ئەگەر لە پەتیش بەربێت و جڵەوەكەشی بپسێت ئەوە پاشماوە و شوێن پێ كەیی و پاشەڕۆكەشی هەر دەبێت بە خێر و چاكە بۆی ئەگەر بشدا بەلای ڕووبارێكدا و لێی بخواتەوە با وەكو ئەم خۆشی نەیەوێت ئاوی بدات ئەویش دیسان هەربۆی دەبێت بە خێر و چاكە بۆی هەربۆیە ئەم جۆرە ئەسپە هەمووی هەر مایەی خێر و پاداشتە ئەو جۆرەشی كە مایەی نەنگ پۆشی و پیاوەتی یە بۆ خاوەنی ئەوەیە كە پیاوێك دایبەستێت بە مەبەستی بەرچاو تێری و نەفس بەرزی و چاونەبڕینە دەستی خەڵكی بەڵام لەگەڵ ئەوەیشدا مافی خواشی تێدا ڕەچاو بكات لە هەموو ڕوێكەوە هەربۆیە ئەم جۆرە ئەسپە مایەی نەنگ پۆشی و پیاوەتی و جوامێریە بۆ خاوەنی ئەوەش كە دەبێتە مایەی تاوان ئەوەیە كە خاوەنی دایبەسێت بە مەبەستی خۆ هەڵكێشان و شانازی كردن و ڕووپامایی و خۆ نواندن بەرامبەر بە موسوڵمانان ئەم جۆرە ئەسپە مایەی تاوان و گوناهە بۆ خاوەنی جا پەیامبەر ﷺ پرسیاری لێ كرا دەربارەی گوێدرێژ ئەویش فەرمووی دەربارەی گوێدرێژ هیچ شتێكم بۆ نەهاتووە جگە لەم ئایەتە گشتگیرە {هەركەسێك بە ئەندازەی هەرە وردیلەیەك چاكەی كردبێ دەیبینێتەوە وە هەر كەسێك بە ئەندازەی هەرە وردیلەیەك خراپەی كردبێ دەیبینێتەوە}
صحیح البخاري: 2371
حَدَّثَنَا مُعَلَّى بْنُ أَسَدٍ، حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ، عَنْ هِشَامٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنِ الزُّبَيْرِ بْنِ الْعَوَّامِ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ “ لأَنْ يَأْخُذَ أَحَدُكُمْ أَحْبُلاً، فَيَأْخُذَ حُزْمَةً مِنْ حَطَبٍ فَيَبِيعَ، فَيَكُفَّ اللَّهُ بِهِ وَجْهَهُ، خَيْرٌ مِنْ أَنْ يَسْأَلَ النَّاسَ أُعْطِيَ أَمْ مُنِعَ ”.
واتە : یەکی لە ئێوە گوریسێک یان حەبلێک هەلگرێ و بچێ دارى پێ بێنێ و بى فرۆشێ , وە داوا لەخودا بکات باشترە لەوەى کە سواڵ لەخەلکى بکات .
صحیح البخاري: 2373
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ عُقَيْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ أَبِي عُبَيْدٍ، مَوْلَى عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم “ لأَنْ يَحْتَطِبَ أَحَدُكُمْ حُزْمَةً عَلَى ظَهْرِهِ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يَسْأَلَ أَحَدًا فَيُعْطِيَهُ أَوْ يَمْنَعَهُ ”.
واتە : یەکی لەئێوە دار بەکۆڵ بهینێت و بیفرۆشێت باشترە لەوەى دەست لە کەسێک پابن بکاتەوە , جائەگەر بدەنی یان نەى دەنێ.
صحیح البخاري: 2374
حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى، أَخْبَرَنَا هِشَامٌ، أَنَّ ابْنَ جُرَيْجٍ، أَخْبَرَهُمْ قَالَ أَخْبَرَنِي ابْنُ شِهَابٍ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ حُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ، عَنْ أَبِيهِ، حُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ـ رضى الله عنهم ـ أَنَّهُ قَالَ أَصَبْتُ شَارِفًا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي مَغْنَمٍ يَوْمَ بَدْرٍ قَالَ وَأَعْطَانِي رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم شَارِفًا أُخْرَى، فَأَنَخْتُهُمَا يَوْمًا عِنْدَ باب رَجُلٍ مِنَ الأَنْصَارِ، وَأَنَا أُرِيدُ أَنْ أَحْمِلَ عَلَيْهِمَا إِذْخِرًا لأَبِيعَهُ، وَمَعِي صَائِغٌ مِنْ بَنِي قَيْنُقَاعَ فَأَسْتَعِينَ بِهِ عَلَى وَلِيمَةِ فَاطِمَةَ، وَحَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ يَشْرَبُ فِي ذَلِكَ الْبَيْتِ مَعَهُ قَيْنَةٌ، فَقَالَتْ أَلاَ يَا حَمْزَ لِلشُّرُفِ النِّوَاءِ. فَثَارَ إِلَيْهِمَا حَمْزَةُ بِالسَّيْفِ، فَجَبَّ أَسْنِمَتَهُمَا، وَبَقَرَ خَوَاصِرَهُمَا، ثُمَّ أَخَذَ مِنْ أَكْبَادِهِمَا. قُلْتُ لاِبْنِ شِهَابٍ وَمِنَ السَّنَامِ قَالَ قَدْ جَبَّ أَسْنِمَتَهُمَا فَذَهَبَ بِهَا. قَالَ ابْنُ شِهَابٍ قَالَ عَلِيٌّ ـ رضى الله عنه ـ فَنَظَرْتُ إِلَى مَنْظَرٍ أَفْظَعَنِي فَأَتَيْتُ نَبِيَّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَعِنْدَهُ زَيْدُ بْنُ حَارِثَةَ فَأَخْبَرْتُهُ الْخَبَرَ فَخَرَجَ وَمَعَهُ زَيْدٌ، فَانْطَلَقْتُ مَعَهُ، فَدَخَلَ عَلَى حَمْزَةَ فَتَغَيَّظَ عَلَيْهِ فَرَفَعَ حَمْزَةُ بَصَرَهُ وَقَالَ هَلْ أَنْتُمْ إِلاَّ عَبِيدٌ لآبَائِي فَرَجَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُقَهْقِرُ حَتَّى خَرَجَ عَنْهُمْ، وَذَلِكَ قَبْلَ تَحْرِيمِ الْخَمْرِ.
عەلی كوڕی ئەبو طالب دەڵێ لە دەسكەوتی جەنگی بەدر پیرە وشترێكم بەركەوت و پەیامبەری خوا ﷺ پیرە وشترێكی دیكەشی داپێم ڕۆژێكیان لەبەر دەرگای پیاوێك لە یاریدەدەران یخم دابوون من ئەمویست گەڵای مۆردی لێ باركەم بۆ ئەوەی بیفرۆشم زەڕەنگەرێكیشم لەبەرەی قینقاع لەگەڵ بوو تاوەكو بتوانم شایی فاطمەی پێ بكەم حەمزەی كوڕی عبدالمطلب یش لەو ماڵەدا كەنیزەكێكی گۆرانیبێژی لەگەڵ بوو عارەقی دەخواردەوە كەنیزەكەكە وتی شەرەف و شكۆمەندی بۆ حەمزە لێرەدا حەمزە هەڵچوو بە شمشێرەكەیەوە پەلاماری هەردوو وشترەكەی دا سەركۆپارەی هەردووكیانی بڕی و لا كەلەكەیانی دڕی و بەشێ لە سی و جگەرەكییانی برد كابرای ڕاوی دەڵێ بە ئیبن شهابم وت لەسەر كۆپارەكەیشیان برد وتی سەركۆپارەی هەردووكیانی بڕی و بردی ئیبن شهاب دەڵێ عەلی وتی ئەو ڕۆژە دیمەنێكی هاتە پێش چاو كە زۆر بێزار و بێتاقەتی كردم منیش چووم خەبەرم دا بە پەیامبەری خوا ﷺ ئەویش هاتەدەرەوە و زەیدیشی لەگەڵ بوو منیش لە خزمەتیدا هاتم تاوەكو چوو بەسەر حەمزەدا و زۆر لێی پەست بوو حەمزەش چاوێكی هەڵبڕی وتی ئێوە چین ئێوە هەر كۆیلە و خزمەتكاری باو باپیری من نەبوون ئیدی پەیامبەر ﷺ پاشەوپاش بەدوای خۆیدا گەڕایەوە و هاتەدەرەوە ئەو ڕووداوەش پێش حەڕامكردنی شەڕاب خواردنەوە بوو
صحیح البخاري: 2375
وَقَالَ اللَّيْثُ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ، عَنْ أَنَسٍ ـ رضى الله عنه ـ دَعَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم الأَنْصَارَ لِيُقْطِعَ لَهُمْ بِالْبَحْرَيْنِ، فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنْ فَعَلْتَ فَاكْتُبْ لإِخْوَانِنَا مِنْ قُرَيْشٍ بِمِثْلِهَا، فَلَمْ يَكُنْ ذَلِكَ عِنْدَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ “ إِنَّكُمْ سَتَرَوْنَ بَعْدِي أَثَرَةً فَاصْبِرُوا حَتَّى تَلْقَوْنِي ”.
ئەنەسی كوڕی مالیك دەڵێ پەیامبەر ﷺ ویستی بەشێك لە بەحرەین دابڕێت بۆ یاریدەدەران ئەوانیش وتیان ڕازی نابین تاوەكوو بەشی برا كۆچبەرەكانی قوڕەیشیش نەدەیت وەكوو ئەوەی كە بەشی ئێمە دەدەیت فەرمووی لەمەولا لە پاش خۆم، من و تۆیی و جیاوازی زۆر ئەبینن هەوڵبدەن ئارامبگرن تا پێم دەگەنەوە
صحیح البخاري: 2377
