زەکات ڕوکنێکی ئیسلامه

زەکات ڕوکنێکی ئیسلامه

له (۸۲) جیگای قورئان دا نویژ وزەكات بەیەکەوه فەرمان به بەجیهینانیان كراوه زەکات ڕەوشتی ئیماندارنە خوای تعالی ئەفەرمووێ

[قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (سورة المؤمنون1)]

بە دڵنیایی باوەڕداران سەرفرازو بەختەوەرو سەركەوتوو بوونە لە دونیاو قیامەتدا، جەند ڕەوشتێکی ئیمانداران باس ئەکە تا

[وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ (4)]

وە ئەو كەسانەی كە زەكاتی ماڵەكانیان ئەدەن .

خوای پەروەردگار هیچ شتێک فەرز ناکات لەبەرجەند حیکمەت نەبێت ، و چەندان مەسڵەحەتی تێدایە ، خوای پەروەردگار زانایە ، و زانستەکەی پەی بەهەموو شتەکان بردووە.

مەبەست وئامانج و حیکمەتی فەرز کردنی زەکات

١ــ: پاك کردنەوەی ماڵ  و دڵ ودەروونمانە لەتاوان ڕەوشتی کەسی زەکاتدەر پاک دەکاتەوە ، و دەری دێنێ لە کۆمەڵی ڕەزیلەکان ، و دەیخاتە نێو کۆمەڵی سەخیەکانەوە وەكو خواى گەورە فەرموویەتى:

[خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا] (التوبة‌: 103).

واتە: لە سامانەكەیان زەكات و صەدەقەیەك وەربگرە كە پاكیان دەكاتەوە لە تاوانەكانیان و چاكە و پاداشتیان زیاد دەكات.

٢-: تەواو بوونی موسوڵمانیەتی بەندەیە ، چونکە زەکات یەکێکە لەئەرکانەکانی ئیسلام ، هەرکات مرۆڤ پێی هەستێت ئەوا ئیسلامەکەی کامڵ دەبێت ، بێگومان ئەمەش مەبەست وئامانجی گەورەی هەموو موسوڵمانێکە ، و هەموو موسوڵمانێک هەوڵی کامڵ بوونی دینەکەی دەدات.

٣ـ:بەڵگەیە لەسەر ڕاستی ئیمانی ئەو کەسەی کە زەکات دەدات ، چونکە ماڵ خۆشەویستە ، و شتی خۆشەویستیش نابەخشرێت مەگەر لەپێناو خۆشەویستێکی هاوشێوە یاخود گەورەتردا نەبێت ، هەر بۆیە ناوی نراوە سەدەقە ؛ چونکە بەڵگەیە لەسەر سیدق وڕاستگۆی خاوەنەکەی بۆ ڕازی کردنی خوداى گەورە .

(لَن تَنَالُواْ الْبِرّ حَتّىَ تُنْفِقُواْ مِمّا تُحِبّونَ وَمَا تُنْفِقُواْ مِن شَيْءٍ فَإِنّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ)  [آل عمران:92].

واته‌/ ئێوه هه‌رگیز ناگه‌نه پله‌ی چاکیی و چاکه‌کاری هه‌تا له‌و شتانه‌ی که خۆشتان ده‌وێت نه‌به‌خشن هه‌ر شتێکیش ببه‌خشن ئه‌وه اللە ئاگاو زانایه پێی.

٤ـ : کۆمەڵگای موسوڵمان دەکات بە یەک خێزان ، کەسی دەوڵەمەند بەزەیی بەهەژاردا دێتەوە ، و کەسێکى بەهێز ڕەحم بەلاواز دەکات ، مرۆڤ هەست دەکات کە چەند برایەکی هەیە پێویستە لەسەری چاک بێت لەگەڵیان هەروەک چۆن خودا چاک بووە لەگەڵی ، خوای پەروەرگار فەرموویەتی :

( وَأَحْسِنْ كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ ) القصص/77 .

واتە:وه‌ تۆ چاكه‌كار به‌ بۆ به‌نده‌كانی خوا چۆن خوای گه‌وره‌ چاكه‌ی له‌گه‌ڵ تۆدا كردووه‌.

٥-: ڕق و داخی کەسانی هەژار دادەمرکێنێتەوە  چونکە هەژار ڕەنگە توڕە ببێت کاتێک دەبینێت کەسی دەوڵەمەند بەدڵی خۆی سواری هەر سەیارەیەک دەبێ کە پێی خۆشە ، و لە چ خانوویەکدا پێی خۆشە نیشتەجێ دەبێت ، و ئەوەی حەزی لێیە دەیخوات ، ئەمیش سواری پێیەکانی بووە ، و لەسەر ئەرز دەنوێت و . . ، بێگومان لەم حاڵەتەدا لەدەروونیدا هەست بەشتێک دەکات.

٦ـ: کاریگەرى باشی دەبێت لە کەمکردنەوەى تاوان بەتایبەتى دزی ؛ چونکە هەژارەکان پێویستیەکانیان جێ بەجێ دەبێت ، و بیانو بۆ دەوڵەمەندەکان دێننەوە بەوەی شتیان دەدەنێ ، و دەبینن ئەوان چاکن لەگەڵیان بۆیە دەس نابەن بۆیان و زیانیان پێ ناگەیەنن .

٧-: دەبێتە هۆکاری ئەوەی مرۆڤ شەرع وسنوورەکانی خودا بناسێت ، چونکە زەکات نادات تاوەکو وردەکاری زەکات وبڕەکەی و ئەوەی دەبێ پێی بدرێت نەزانێت ، و جگە لەمانەش کە پێویستن لەکاتی دانی زەکاتدا.

٨ـ : دەبێتە هۆکاری زیاد بوونی ماڵ ، هەرکات مرۆڤ زەکاتی ماڵی دا ئەوا دەبێتە هۆکاری پاراستنی لەبەڵا وموسیبەت ، و زۆر جار هۆکارە بۆ زۆر بوونی ڕزقەکەی

وعن أبي هُريرة : أَنَّ رسولَ اللَّه ﷺ قَالَ: (مَا نَقَصَتْ صَدَقَةٌ مِنْ مَالٍ.رواه مسلم )

واتە: ماڵ بەبەخشین کەم ناکات .

ئەمە شتێکی بینراوە ، و کەسی ڕەزیل .. زەکات به رەکه ت دەخاته ماڵ ، نەک کەمی بكاتەوه، له بەر ئەوه ی ووشەی (زكاة) له زمانه وانيدا به مانای گه شه كردن، (النمو)، پاککردنه وه، زؤربوون هاتووه.

هەرماڵ و سامانيك زەکاتی لێ بدريت، به رەکه تی تیدەکەویت و خوای گه وره زیادی دەکات.

یەکێک لەزانایان ڕەحمه تی خوای لێبێت، نموونه یه کی زؤر جوان باس ئەكات له باره ی زەکات و به خشین له پێناوی خوادا، ئەفه رموویت: ماڵ وسامان و پاره وەكو داری مێو وایه، ئەگەر ساڵانه نەبڕدرێ و سەرو پەڵی نەكریت، ئه وا توڵی تازه دەرناكات و تری ی تازه ناگریت و دوای چه ند سالیك پیرەك ئەبێت و کرمۆل ئەبێت و ده فه وتيت، به لئ هه روه ختيك پاره و مال وسامان ئه و بڕەی که شەرع دیاری کردووه ر که وه کو سه روپەڵی دره خته که وایه) له ماله که ده ركرا، ئه وا ئه و ماله گه شه ده كات و به ره که تی تیده که ویت و به پیچه وانه شه وه ئه گه ر زه كات دەرنه كرا ئه وا مال وسامانه که بەرە و فه وتان و له ناو چوون ده چیت.

جار ماڵەکەی توشی بەڵایەک دەبێت و لە نێوی دەبات ، یاخود توشی زیانێکی زۆری دەکات .

٩ــ: هۆکارە بۆ دابەزینی خێر ، لەفەرموودەیەکدا هاتووە :

وَلَمْ يَمْنَعُوا زَكَاةَ أَمْوَالِهِمْ إِلَّا مُنِعُوا الْقَطْرَ مِنَ السَّمَاءِ، وَلَوْلَا الْبَهَائِمُ لَمْ يُمْطَرُوا. رواه ابن ماجه عن ابن عمر ورواه والحاكم وقال صحيح علی شرط مسلم واقره الذهبي، وراه البزار والبيهقي.

واتە: وە هەرکاتێک ئامادەنەبوون زەکاتی ماڵ و سامانەکەیان بدەن ئەوە دووچاری کەم بارانی دەبن،وە ئەگەر لەبەر ئاژەڵەکان نەبێت ئەوە دڵۆپە ئاو لەئاسمانەوە نابارێت.

١٠ــ :هەرکەسێ زەکاتى ماڵى بدات، ئەوە بە دڵنیایی شەڕو خراپە لە ماڵەکەی دووردەکەوێتەوە.

عن أبي هريرة ، أن رسول الله ﷺقال:إذَا أَدَّيْتَ زَكَاةَ مَالِكَ فَقَدْ قَضَيْتَ مَا عَلَيْكَ فِيهِ، وَمَنْ جَمَعَ مَالاً حَرَامَاً ثُمَّ تَصَدَّقَ بِهِ، لَمْ يَكُنْ لَهُ فِيهِ أَجْر، وَكَانَ إِصْرُهُ عَلَيْهِ.رواه  الترمذي وقال هذا حديث حسن غريب، ورواه ابن حبان في صحيحه وقال الٲرنؤوط ٳسناده حسن،وصححه الحاكم ووافقه الذهبي.

ئەگەر زەکاتى ماڵت دەرکرد، ئەوە ئەو قەرزەت داوەتەوە کە لەسەرت بووەو، هەر کەسێك ماڵى حەڕام کۆبکاتەوە‌و خێری لێ‌بکات هیچ پاداشتێکی ده‌ست ناکه‌وێت، وه‌تاوانی حه‌رامیه‌که‌ی هه‌ر له‌سه‌ر ده‌مێنێت (ده‌بێت ئه‌و حه‌رامه‌ له‌سه‌ر خۆی لابات به‌‌گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ خاوه‌نه‌ی یان به‌ فه‌وتاندنی).

عن جابر بن عبدﷲ قال : قال رجُلٌ مِن القومِ :

يا رسولَ اللهِ أرأَيْتَ إذا أدَّى رجُلٌ زكاةَ مالِه فقال رسولُ اللهِﷺ مَنْ أَدَّى زَكَاةَ مَالِهِ فَقَدْ ذَهَبَ عَنْهُ شَرُّه.)رواه ابن خزيمة في صحيحه والحاكم وقال على شرط مسلم وأقره الذهبي في التلخيص (عن جابر) مرفوعا وموقوفا. قال الذهبي في المهذب: والأصح أنه موقوف وقال ابن حجر في الفتح: إسناده صحيح، وراه الطبراني في الٲوسط

هەر کەسێ زەکاتى ماڵى بدات، ئەوە بە دڵنیایی شەڕو خراپە لە ماڵەکەی دووردەکەوێتەوە

 [وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ (ال عمران 34)] وە

ئەو كەسانەیشى كە ئاڵتوون و زیو كۆ ئەكەنەوەو لە پێناو خوای گەورەدا نایبەخشن، واتە: زەكاتی ماڵەكەیان نادەن ئەوانە موژدەیان پێ بدە بە سزایەكی زۆر بەئێش و ئازار .

يَوْمَ يُحْمَىٰ عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَىٰ بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ ۖ هَٰذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَكْنِزُونَ[ال عمران 35]

لە ڕۆژی قیامەتدا ئەو زێڕو زیو و پارو خشڵەیان ئەهێنرێ لە ئاگری جەهەننەمدا بۆیان داخ ئەكرێ

[فَتُكْوَى بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ]

وە دەموچاو و لایەكان و پشتیانی پێ داخ ئەكرێ لە رۆژێكدا كە ئەندازەكەى پەنجا هەزار ساڵە، وە پێیان ئەوترێ:ئا ئەمە ئەو كەنزو خشڵەیە كە ئێوە بۆ خۆتان هەڵتانگرتبوو زەكات و حەقی خوای گەورەتان لێ نەئەدا دەی بچێژن سزاى ئەوەی كە هەڵتانگرتبوو،

وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ هُوَ خَيْرًا لَّهُم ۖ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَّهُمْ ۖ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.سورة ال عمران آية ۱۸۰:

وە ئەو كەسانەی كە ڕەزیلی و چروكی ئەكەن لەو ماڵەی كە خوای گەورە لە فەزڵ و چاكەی خۆی پێی بەخشیون و لە پێناو خوای گەورەدا نایبەخشن با وا نەزانن كە ئەو ڕەزیلییە بۆ ئەوان باشترەو ماڵەكەیان بەوە زیاد ئەكاتت بەڵكو ئەوە بۆیان خراپەو تاوانبار ئەبن لەسەری و تووشی سزای خوای گەورە ئەبن و ماڵەكەشیان لەناو ئەچێ  ئەو ماڵەی كە ڕەزیلیان لێی كردووەو نەیانبەخشیوە لە ڕۆژی قیامەتدا ئەبێتە تەوقێك لە ئاگرو مارو ئەچێتە گەردەنیان .

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ : ” مَنْ آتَاهُ اللَّهُ مَالًا، فَلَمْ يُؤَدِّ زَكَاتَهُ مُثِّلَ لَهُ مَالُهُ شُجَاعًا أَقْرَعَ ، لَهُ زَبِيبَتَانِ يُطَوَّقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ؛ يَأْخُذُ بِلِهْزِمَتَيْهِ – يَعْنِي بِشِدْقَيْهِ – يَقُولُ : أَنَا مَالُكَ أَنَا كَنْزُكَ “. ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ : وَلَا يَحْسِبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ. إِلَى آخِرِ الْآيَةِ. رواه ٲحمد والبخاري،ومسلم ،وابوداود ،والترمذي ،والنسائي ،وابن ماجه ،ومالك ،والدارمي، ابن خزيمة في صحيحه.

هەركەسێك خواى گەورە ماڵ و پارەیەكى پێ ببەخشێت و زەكاتەكەى نەدات ئەوە لە رۆژى قیامەت ئەو ماڵ و پارەیەى دەبێتە مارێكى كەچەڵ لەبەر زۆرى ژەهرەكەى، وە دوو خاڵى رەش لە ناوچەوانێتى پێوەى دەئاڵێ و هەردوو شەویلگەى دەگرێت و پێى دەڵێت من ماڵ و پارەكەتم، پاشان پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وسلم ئەم ئایەتەى خوێندەوە

*-*-*-*–*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

نووسينی/مامۆستا سەرهەد خەلیفانى